Zand en rotsen, meer lijkt de Sahara niet, maar nog zo’n vijfduizend jaar geleden was de Sahara groen, een hof van Eden. Onderzoekers denken het eens zo groene landschap alleen mogelijk was omdat twee regenseizoenen elkaar destijds overlapten in de vochtige fase in Afrika. Dat concludeerden ze uit fossiele plantenresten en uit simulaties met klimaatmodellen (het verhaal zou in PNAS zijn gepubliceerd. Dat kan ik niet vinden: wel dit).
De Sahara is ruim negenmiljard km² groot. Het zo’n beetje het droogste gebied op aarde waar weinig planten en dieren het kunnen uithouden. Dat was niet altijd zo. Zo tussen 14 500 en 5000 jaar geleden was er volop water en een weelderige begroeiing. Er werd volop geleefd, ook door mensen. Dat blijkt ook uit grottekeningen waarop, onder meer, badende mensen voorkomen.
Tot nu toe gingen onderzoekers er van uit dat de zomermoesson in Afrika ook noordelijker van invloed was dan nu en daar voor regen zorgde. Dat zou iets met de (relatieve) stand van de aardas te maken hebben die langzaam verandert. Daardoor zou er in Noord-Afrika meer zoninstraling zijn geweest die zorgde voor de uitbreiding van de moesson (regentijd), maar daarmee kon de plantengroei uit die periode niet goed verklaard worden. Klimaatmodellen gaven aan dat de uitbreiding van het moessongebied in de zomer de plantenweelde niet kan verklaren.

Onderzoekers hebben daar nog eens naar gekeken aan de hand van een sedimentboorkern van het kleine Tislitmeer. Dat ligt op zo’n 2000 m hoogte in het Atlasgebergte in Marokko. Vooral de pollen en de plantenresten die in dat sediment werden gevonden gaven de onderzoekers aanwijzingen over de vegetatie ter plaatse over een lange periode (vanaf zo’n 18 500 jaar geleden) en dus ook over de klimaatontwikkeling daar.
Ze constateerden dat de regen toenam vanaf 1500 jaar geleden, maar dat was niet alleen het gevolg door de uitbreiding van de regentijd naar het noorden. Volgens de onderzoekers was de vegetatie typisch mediterraan en niet subtropisch, laat staan tropisch.
Dat wijst op een speciaal neerslagpatroon, want meditterrane vegetatie heeft ’s winters water nodig om de zomerdroogte te overleven. “Dat betekent dat dat moessonidee niet de volledige verklaring kan zijn”, zegt Enno Schefuss van de universiteit Bremen. Dat betekent dat de groene Sahara mogelijk was door deels een uitbreiding van de zomermoesson naar het noorden maar ook door een verschuiving van de westenwindgordel naar het zuiden. Die laatste stroming zorgde in de winter voor meer neerslag dan nu in de zeekustgebieden van Noord-Afrika, denken de onderzoekers.

Klimaatmodellen

Als ze dit scenario invoerden in klimaatmodellen leek dat een aannemelijke oorzaak voor het bestaan van een groene Sahara te zijn. Een dergelijke vegetatiebedekking was alleen mogelijk met neerslag in twee jaargetijden. De planten zouden na een korte regenperiode een lange droogte nooit hebben overleefd. “In het noorden van de Sahara had je winterregen en in het zuiden de moesson”, zegt medeonderzoeker Rasjid Cheddadi van de universiteit van Montpellier (F), “met daartussen een zone waar zowel in de zomer als ’s winters regen viel.”

Het onderzoeksresultaat zou volgens de onderzoekers niet alleen belang hebben voor toekomstige ontwikkelingen van vegetatie en klimaat, maar ook nuttig zijn voor archeologen die oude nederzettingen bestuderen. Ze zijn van plan om nu sedimentmonsters te nemen uit de zeebodem rond Marokko.

Bron: bdw