Een Boeing 747 van Lufthansa produceert condensstrepen (afb: Science)
Vliegen heeft een relatief grote invloed op de klimaatverandering, maar vooralsnog wordt de vliegmaatschappijen weinig in de weg gelegd. In Nederland is de overheid zelfs driftig in de weer dat land te ‘vergasten’ op een extra nationale luchthaven, en passant ook even haar klimaatplannen ontvouwend. Vliegtuigen stoten grote hoeveelheden kooldioxide uit en dragen zo bij aan de aardopwarming, maar het opwarmend effect van die condensstrepen in de hoge atmosfeer is veel groter. Dat effect zou in 2050 wel eens drie keer zo groot kunnen zijn als in 2006, zo berekenden onderzoekers onlangs.
Condensstrepen die vliegtuigen achterlaten worden gevormd doordat de uitgestoten roetdeeltjes worden omringd door water. In de koude hogere luchtlagen bevriezen die waterdruppeltjes en vormen wolkenpartijen die soms minuten maar ook uren kunnen blijven bestaan. Die condenswolken zijn te dun om veel zonlicht te reflecteren, maar de gevormde ijskristalletjes kunnen warmte insluiten. Terwijl wolken in de lagere atmosfeer koelend werken leiden die in de hogere atmosfeer tot opwarming.
Volgens een onderzoek uit 2011 is het effect van al die condensstrepen die vliegtuigen produceren groter dan het opwarmend effect dat alle kooldioxideuitstoot sedert de begin van de luchtvaart heeft veroorzaakt. Het lijkt er niet op dat het vliegverkeer onder invloed van klimaatprogramma’s zal worden ingeperkt. Sommige deskundigen voorspellen een verviervoudiging van het vliegverkeer in 2050.
Een van de onderzoekers van die studie uit 2011 wilde uitzoeken welke invloed die condensstrepen in de toekomst op het klimaat zullen hebben. Samen met anderen ontwikkelde Ulrike Burkhardt van het Duitse Lucht- en Ruimtevaartinstituut (DLR) een nieuw atmosferisch rekenmodel, waarbij, voor het eerst, de ‘vliegtuigwolken’ zijn onderscheiden van de natuurlijke gevormde wolken. Dat geeft onderzoekers de mogelijkheid om bepaalde samenstellingen van die speciale condensvorming te onderzoeken, van het ontstaan van die wolken tot hun wisselwerking met de rest van de atmosfeer.
Drie keer
Met dat rekenmodel construeerden ze de wereldwijde condensstreepdekking van 2006, een jaar waarvan ze accurate luchtvaartgegevens hadden. Van daaruit en met behulp van voorspellingen over de ontwikkelingen van het vliegverkeer berekenden ze hoe de situatie in 2050 zou (kunnen) zijn. Ze kwamen uit op den verdrievoudiging van het opwarmingseffect in die periode (van 2006 tot 2050, dus).
Burkhardt en de haren bekeken ook een ander scenario, waarbij de roetontwikkeling van de luchtvaart met 50% zou worden teruggedrongen in 2050. Ze berekenden dat dan het opwarmingseffect met 15% zou afnemen (minder opwarming, dus, wat niet betekent dat het koeler wordt)
Een probleem is dat er weinig bekend is over het verband tussen aardopwarming en wolkendekking en hoe de opwarming van de hoger atmosfeer uitwerkt op de temperatuur op het aardoppervlak. Wat de onderzoekers wel weten is dat grote hoeveelheden roet in de hogere atmosfeer leiden langer levende ‘vliegtuigwolken’ en die kunnen weer effect hebben op het weer en klimaat op het aardoppervlak. Volgens Burkhardt zou echter ook een reductie van die roetuitstoot (en de daardoor gevormde condenswolken) met 90% niet genoeg zijn om het klimaateffect ervan weer terug te brengen op het niveau van 2006.
Het is volgens haar waarschijnlijker dat de roetuitstoot van vliegtuigen en de condensvorming in de hogere atmosfeer zal toenemen. Tot nu toe tonen overheden niet veel neiging het vliegverkeer aan banden te leggen of te reguleren, maar zelfs als dat gebeurt (gaat gebeuren) hebben de aanbevelingen vooral betrekking op de kooldioxideuitstoot. Over condensstrepen en hun effect op het klimaat wordt niet gesproken, stellen de onderzoekers.
Moeilijk
Volgens Burkhardt is dat ook moeilijk aangezien het effect van die vliegtuigwolken afhankelijk is van weer, locatie en tijdstip van de dag. Een mogelijk oplossing zou volgens haar zijn om vluchtroutes te verleggen, maar daardoor zouden vliegtuigen wel eens meer brandstof moeten verstoken en dus meer CO2 kunnen gaan produceren. Volgens haar ligt de oplossing in vliegtuigen die minder roet produceren, maar gezien de groei van het vliegverkeer zal dat ook niet veel helpen.
Wolkenspecialist Andrew Gettelman van het Amerikaanse centrum van atmosfeeronderzoek vindt de vliegtuigwolken ook een ingewikkeld probleem, maar stelt dat het probleem klein is in vergelijking met de gigantische CO2-uitstoot die de mensheid produceert. “Als we alleen die condensstrepen hadden dan zaten we nu niet met een opwarmende aarde, maar het is voor de luchtvaartbedrijven nog steeds belangrijk om de wetenschap te begrijpen en weten wat ze veroorzaken.” Opmerkelijk is dat zowel Gettelman als Burkhardt niet spreken over een heel voor-de-hand-liggende oplossing: inperking van de vlieggekte…
Bron: Science