Haruko Obokata was met haar STAP-cellen vorig jaar even een wereldster

Op 28 februari 1998 werd in het eerbiedwaardige blad the Lancet een artikel gepubliceerd, waarin een verband werd gemaakt tussen gedragsstoornissen en inentingen tegen kinderziektes als mazelen, rode hond en de bof. De kinderen zouden daardoor autistisch zijn geworden. Het ging slechts om twaalf kinderen en het artikel moest worden teruggenomen. Dit artikel van (hoofd)auteur Andrew Wakefield zou er de oorzaak van zijn geweest dat nogal wat mensen gekant zijn tegen inentingen, een weerzin die nu in Amerika weer de kop op steekt. Wakefield bleek het mis te hebben. Gelukkig maar, beweert het Amerikaanse (web)blad Wired, want de mogelijkheid dat wetenschappers het fout hebben toont de deugdelijkheid en betrouwbaarheid van het bouwwerk dat wetenschap heet. Dat is gebaseerd op een proces van reproductie en falsificatie met een groeiende kennis als resultaat.

Wetenschappers hebben het vaak bij het verkeerde eind, schrijft Wired, vaker dan bekend wordt. “Falsificatie is een groot goed”, zegt Ivan Oranski, mede-oprichter van Retraction Watch, de organisatie die het terugtrekken van wetenschappelijke artikelen in de gaten houdt. De oorzaken voor het terugtrekken van artikelen in wetenschappelijke bladen kunnen divers zijn. Het kan zijn dat er regelrecht is geknoeid met de onderzoeksresultaten, zoals in bovengenoemd voorbeeld het geval zou zijn geweest, maar er zijn ook andere oorzaken waardoor de uitkomst van een onderzoek niet is wat die leek op basis van de uitgevoerde experimenten, zoals een recente uitgave  laat zien. Er kan geklungeld zijn bij het uitvoeren van de proeven of je onderzoeksgroep heeft niet gedeugd. Statistisch gaat er ook heel wat mis. “Negatieve resultaten kunnen echter uiterst opwindend en bruikbaar zijn, soms nuttiger dan positieve resultaten”, zegt bioloog John Ioannidis van de Stanford-universiteit, die in 2005 een artikel schreef met de suggestie dat bijna alle wetenschappelijke studies de mist in gaan. Het probleem is niet dat je in de wetenschap fouten kunt maken en het bij het verkeerde eind hebt, maar is het moeilijk die fouten boven water te krijgen en, vooral, kenbaar te maken.  De schrijvers van het artikel dat het onderzoek van Wakefield onderuit haalde verwerven geen wereldroem en wetenschappelijke bladen en de algemene pers richten zich liever op spectaculaire vindingen dan op het corrigeren van foute of valse. “Alle prikkels in de wetenschap werken het publiceren van negatieve resultaten of het niet kunnen reproduceren van onderzoek tegen”, zegt Oransky. De wereld, ook die van de wetenschappelijke bladen, is op zoek naar opwindende en horizonverschuivende wetenschap. Daar komt natuurlijk bij dat je niet graag je collega’s te kakken zet. Je kunt ze nog wel eens nodig hebben en het kan erg slecht zijn voor je wetenschappelijke carrière. Wetenschappers die tegen de consensus in gaan, hebben het bewezen moeilijk, stelt  Elizabeth Iorn van Science Exchange. Als de bladen publicatie van negatieve resultaten tegenhouden, dan houden ze ook de vooruitgang van de wetenschap tegen, betoogt Wired, daarom ook lijken bladen geneigd meer de nadruk te leggen op reproduceerbaarheid en negatieve resultaten. Er zijn zelfs bladen, zoals  de Journal of Negative Results in BioMedicine, die helemaal gewijd ziijn aan het publiceren van negatieve resultaten.  PLOS One  publiceert een verzameling van onderzoeken die niet kloppen in The Missing Pieces.  Het open blad PLOS denkt dat de tijd er rijp voor is,  maar dat is natuurlijk flauwekul. Wetenschap heeft nooit zonder reproductie en falsificatie gekund, of de bedrijvers en de uitgevers dat nou leuk vinden of niet. Het onderzoek van Wakefield is later door zeker 20 studies onderuit gehaald. Als onderzoek opzienbarende uitkomsten geeft, dan moet je in feite ernstig op je hoede zijn. Dat geldt zowel voor de wetenschappers zelf als voor de wetenschapsjournalistiek. De verleiding is vaak echter te groot, zoals het recente geval van de, niet bestaande, STAP-cellen maar weer eens heeft bewezen met, hierbij, zelfs een dodelijk slachtoffer.

Bron: Wired