Mensen denken graag dat ze allerlei zaken hebben uitgevonden omdat ze van die geweldige hersens hebben, maar is dat ook zo? Franse en Engelse onderzoekers hebben aannemelijk gemaakt dat je de techniek helemaal niet hoeft te doorgronden om die te kunnen verbeteren.
De effectiviteit van allerlei oude technieken, zoals het maken van bogen of kano’s, hangt van zoveel factoren af dat het zelfs met de huidige stand der natuurkunde lastig is om die te modelleren en (dus te vatten). Er zijn dan ook antropologen die denken dat die technieken niet zo zeer het gevolg zijn van slim denkwerk, dan wel van het menselijk vermogen tot nabootsen. Kleine opeenvolgende verbeteringen leiden dan tot een goed resultaat zonder dat daar begrip en/of vernuft van enkelingen aan ten grondslag ligt.
Onderzoekers van de universiteit van Exeter (GB) en Rijsel (F) bedachten een opzet om die gedachte te toetsen. Studenten moesten een wiel optimaliseren dat langs een spoor omlaag reed. Ze mochten vijf pogingen doen alvorens een vragenlijst te beantwoorden waarin gekeken werd naar de kennis van de proefpersonen over de natuurkunde van het systeem. Om de opeenvolging van generaties na te bootsen werd er gewerkt in ketens van vijf proefpersonen. Elk had een computerscherm ter beschikking van de opzet en de effectiviteit van de laatste twee pogingen van zijnhaar voorganger.

Terwijl de wielsnelheid in de loop van de ‘generaties’ hoger werd, bleef de kennis van de ‘uitvinders’ matig. Het leek er dus op dat er geen verband was tussen het resultaat en de kennis van de proefpersonen. Iedereen rotzooide eigenlijk maar wat aan. Het resultaat van dat ‘gerotzooi’ en van het kopiëren van de snelste configuraties was genoeg om het systeem te optimaliseren.

Tweede experiment

In een tweede experiment droegen de deelnemers hun laatste twee pogingen over aan hun ‘opvolger’ samen met hun ideeën over de effectiviteit van het wiel. De resultaten waren overeenkomstig. De wielen draaiden sneller zonder dat de deelnemers wisten hoe dat kwam. De overdracht van verkeerde of onvolledige theorieën kon zelfs contraproductief zijn voor het begrip van de opvolgers, doordat die daarmee op het verkeerde been werden gezet.
De onderzoekers denken dat culturele processen belangrijk zijn voor de ontwikkeling van technologie. Die wordt mogelijk gemaakt door het vermogen van mensen tot nadoen en is niet voortgekomen uit de ontdekking van een individu. Het betekent ook, denken ze, dat we wat voorzichtiger moeten zijn met het verbinden van de vernuftigheid van gevonden archeologische artefacten en de geestelijke vermogens van de makers.

Bron: EurekAlert