Jevgeni Morozov

We worden steeds dikker en steeds dwingender ingepakt door de technologie en we laten ons ook, lijkt het wel, met graagte inpakken. Daar maken gewiekste bedrijven als Google en Amazon misbruik van, als is dat misbruik ook van alle tijden. Heel duidelijk is dat natuurlijk te zien aan het ‘belgedrag’ van slimteleigenaars. Op de gekste momenten en plaatsen vinden ze het noodzakelijk het dinkske te beloeren en te betasten, maar het gaat nog wel erger worden, laat het Franse dagblad Le Monde de Wit-Rus Evgeni Morozov zeggen. Het stopt natuurlijk niet bij de ‘slimme’ telefoon. De ijskast moet zo nodig ‘slim’ worden, de meter, de auto en het huis. Als een steeds klemmender keurslijf krijgt de techniek steeds meer greep op ons en vooral de bedrijven die achter die techniek ‘schuil’ gaan.

Neem nou die ‘slimme’ tandenborstel, die bijhoudt of je je tanden wel goed genoeg poetst, de resultaten doorgeeft aan de tandarts (en de sociale media) en, wie weet, uiteindelijk aan de verzekeringsmaatschappij, zegt Morozov. Hoe gaan we voor dat soort dingen betalen en hoe sterk gaan we leunen op dit soort ‘oplossingen’, vraagt hij. Met onze persoonsgegevens, denkt hij.  Dat is op het ogenblik verreweg het populairst. Google baat Gmail uit door de berichten te scannen op nuttige gegevens. Amazon biedt e-lezers goedkoper aan als je (gepersonifieerde) reclame toestaat. Elk verbonden object, tot de ijskast aan toe, kan op een dag gratis geleverd worden, maar voor wat hoort wat, betoogt Morozov.  De infrastructuur om dat te doen bestaat al, zegt ie.
Wat gebeurt er met mensen die die uitruil weigeren? Die zullen dan wel iets te verbergen hebben, is dan de redenering, dus die moeten dokken. Volgens de van oorsprong Wit-Rus nemen we de webbedrijven niet erg serieus. Binnen tien jaar zullen bedrijven als Amazon en Google ons nieuwe diensten voorstellen op het gebied van financiën en verzekeringen die ons zeer verontrustend zullen voorkomen. “Als nu een bank zou voorstellen een camera in onze kamer te mogen installeren zouden we nee zeggen.” Dat is toch waar we ons op moeten voorbereiden, volgens Mororzov.
Het draait niet allemaal om geld. Het draait ook om politiek en de mogelijkheden het publiek op hun verantwoordelijkheden te wijzen, ons gedrag te beïnvloeden tot, bijvoorbeeld, een beter rijgedrag of een gezondere levenswijze. Bedrijven zullen zich hier mee gaan bemoeien. Je kunt nu met Google Now en sensors in je slimtel al laten meten hoeveel km je per dag loopt. Het is allemaal onder het mom dat het goed is om te weten of je gezond leeft, alsof je dat anders niet zou weten. Er dreigt een dictatuur van het gezonde leven, dat ons zal worden opgelegd, denkt Mozorov.

Er dreigen nieuwe ‘acteurs’ in ons leven te komen die beslissingen nemen die politiek te noemen zijn, maar waar het publiek niet aan te pas komt, gaat hij verder, maar nu moet ik toch even ingrijpen. Dat is toch van alle tijden? Ik hoef me maar de voorlichtingsfilmpjes voor huisvrouwen uit de jaren 50 maar te herinneren om grote overeenkomsten te zien. Het gaat er natuurlijk om of wij het pikken. Of we het pikken dat Google onze gegevens jat en vervolgens heel schijnheilig tegen die ‘arme’ veiligheidsdienst de NSA te keer gaat. Mensen die elk jaar (of half jaar) een ‘gratis’ telefoon hebben in combinatie met een abo. Laten we dat kleine beetje handelingsvrijheid dat we hebben zo makkelijk afnemen? Het zou best wel eens kunnen. Google is vooral bijdehand. Die maakt listig gebruik van onze hebzucht.
Afijn, verder met Mozorov. Wat te doen? Er zou iets moeten veranderen in ethisch opzicht. Niet door wetten te veranderen of nieuwe hulpmiddelen aan te bieden. Dat laatste helpt niet tegen mensen die steeds weer in de verleiding worden gebracht hun persoonsgegevens in te ruilen voor korting. Nee, de poltiek zal het moeten doen. Er moet een debat komen. Beetje slappe hap, Morozov, vindt ook de verslaggeefster van Le Monde. “Is dat niet in tegenspraak met je diagnose dat de meesten van ons bereid zijn hun gegevens af te staan?”
We zijn, wordt vaak gezegd, mondige burgers geworden als het op politiek aankomt, maar willoze wezens als het om commercie en nieuwe techniek aangaat. Daar zouden we eens even bij moeten stilstaan: wat win ik en wat verlies ik? (zei de dominee in mij).

Bron: Le Monde