Eric Fischer,

Het is al een oud verhaal. Het middel Softenon (thalidomide) leidde tot misvorming van de ongeboren vrucht (de zogeheten Softenon-baby’s). Van thalidomide bestaan twee ruimtelijk (en daarmee optisch), maar niet chemisch, verschillende isomeren (zogeheten enantiomeren of optische isomeren). Een van de twee zou het kwalijke effect hebben bewerkstelligd, maar al eerder was bewezen dat dat onmogelijk is. Nu na zestig jaar hebben Eric Fischer van het Dana Faber-kankerinstituut in Boston en medeonderzoekers ontdekt dat thalidomide een hele reeks transcriptiefactoren afbreekt met fatale gevolgen. Overigens wordt dat middel juist daarom nu tegen kanker gebruikt.

Het spul helpt om een groot aantal transcriptiefactoren af te breken. Transcriptiefactoren zijn nodig voor het in- en uitschakelen van genen. Dat gebeurt ook met de factor SALL4 die geheel uit cellen verdwijnt. Die transcriptiefactor is van belang voor de ontwikkeling van de ledematen van de vrucht. Softenonbaby’sa missen dan ook delen of hele ledematen. Softenon was een middel tegen ochtendmisselijkheid.
Het blijkt dat ook mensen die een gemuteerd SALL4-gen hebben vaak geboren worden zonder duimen, met onderontwikkelde ledematen, met oog- en oormisvormingen of een aangeboren hartafwijking. Dat lijkt op de misvormingen die kinderen hebben die in de moederbuik zijn blootgesteld aan thalidomide.
“De overeenkomsten zijn opvallend”, zegt Fischer. “Dat versterkt het vermoeden dat de afbraak van SALL4 de oorzaak is van de problemen die thalidomide in de jaren 50 veroorzaakte.”

Traag

De erkenning dat Softenon niet koosjer was heeft lang geduurd. Dat had er mee te maken dat de inname van het middel door de moeder tussen de vierde en de achtste week moest hebben plaatsgevonden. Daarna is lang gespeeld op de kaart van de enantiomerie als oorzaak van de problemen.

In de jaren 80 werden de slechte eigenschappen van thalidomide gebruikt om kanker te lijf te gaan. Het middel gaat bloedvatvorming in tumoren tegen en daarmee sterven de tumoren. Het middel wordt vooral ingezet bij mutipele myelomen (ook ziekte van Kahler genoemd), een woekering van plasmacellen (wat me vreemd lijkt als je het over bloedvatvorming hebt; as). Fischer denkt dat zijn onderzoek ook dienstig kan zijn voor het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen die afgeleid zijn van thalidomide. “We weten dat die middelen bepaalde eiwitten kunnen afbreken. We kunnen geneesmiddelenontwikkelaars helpen de goede van de kwade te scheiden.”

Bron: EurekAlert