De straalstroom ten oosten van Canada (afb: WIkiMedia Commons)

Januari was in Europa 3,1°C warmer dan gemiddeld en is, samen met januari 2016,  daarmee de warmste januarimaand sedert 1981 in Europa gemeten, maakte de Europese klimaatdienst Copernicus bekend. De klimaatcrisis, denk je meteen, maar is dat ook zo? Het lijkt er op dat ook een schonere lucht daaraan een stevige bijdrage heeft geleverd.

“Wat het winterklimaat betreft (in Noord-Eurazië; as) hebben aerosolen een nog groter effect dan broeikasgassen”, zegt zegt auteur Jonathan Jiang. Hij en zijn medeonderzoekers analyseerden de frequentie en intensiteit van koudeperiodes in Europa en Rusland tussen 1975 en 2000. Ze constateerden een duidelijke invloed op de winterkou van in de atmosfeer zwervende deeltjes (aerosolen genoemd). Hoe lager die concentratie hoe minder vaak kouperiodes voorkwamen.
Die (vaste) luchtvervuiling wordt vooral veroorzaakt door verstedelijking en industrialisering en speelt een rol in de aardopwarming (na de broeikasgassen de grootste). Die luchtdeeltjes weerkaatsen en absorberen zonlicht. Roetdeeltjes (van, onder meer, diesels), zwavelverbindingen en ander ongerief in de atmosfeer verlagen de temperatuur op aarde en veranderen de stralingsbalans (wat komt er in, wat gaat er uit). Bovendien bevorderen die aerosolen wolkenvorming.

De lucht is in Europa schoner geworden, vooral de zwavelaerosolen duikelden door milieumaatregelen. Volgens een Frans onderzoek uit 2014 zou het aerosoleffect verantwoordelijk zijn voor 23% van de aardopwarming tussen 1980 en 2012.

Plaatselijk

Het verdwijnen van aerosolen is een plaatselijk effect. Daardoor is het temperatuurverloop tussen Eurazië en het Noordpoolgebied groter geworden. “Dat helpt de polaire straalstroom in een stabiele positie te houden”, stellen de auteurs op. Die windbeweging op grote hoogte, die van west naar oost loopt, begrenst de gebieden met koude lucht in het noorden en de gebieden met warme lucht in het zuiden.
Normaal fluctueert die in hoogte, waardoor koude lucht kan stijgen of dalen. Bovendien draagt ​​de tropische expansie van de zogeheten Hadley-cel, die de op de evenaar geaccumuleerde warmte verstuurt naar hogere en lagere breedtegraden, bij aan het verplaatsen van de straalstroom naar de Noordpool, waardoor minder vaak koude lucht van de Noordpool naar het zuiden afzakt.
Skigebieden zullen steeds vaker zonder natuurlijke sneeuw zitten en de sneeuwbedekking smelt weg. Niet alleen in Europa maar ook in China is de strijd aangepakt tegen luchtvervuiling, waardoor de mogelijkheid op winterkou in de gematigder zones vermindert, vooral in Oost- en Noord-Europa.

Uit ander onderzoek is duidelijk geworden dat de snelle opwarming van het Noordpoolgebied de polaire straalstroom verzwakt, die als een soort isolatielaag functioneert rond de Noordpool. Daardoor ‘lekt’ er makkelijker kou naar lagere breedtegraden. Het lijkt niet waarschijnlijk dat de vermindering van aerosolen een halt zal worden toegeroepen. Zo blijkt maar weer eens dat een op zich goede maatregel toch verkeerd kan uitpakken.

Bron: Futura-Sciences