Ach, er worden altijd mooie dingen verteld over wetenschap en de zoektocht(en) naar de waarheid, maar daar valt wel het een en ander op af te dingen. Het wetenschapsbedrijf zou een ‘zelfreinigend vermogen’ hebben, maar dat zelfreinigende laat het nogal eens af weten. Hoeveel regelrechte en halfslachtige pogingen tot fraude worden er niet met de mantel der ‘liefde’ bedekt? Hoe vaak wordt er niet, al of niet  bewust, geknoeid met onderzoekuitkomsten? Wetenschappers met theorieën die afwijken van de gangbare hebben het vaak moeilijk in de wetenschap. En dan al dat onderzoek dat niet gerepliceerd kan worden.  Wetenschap is, idealiter, natuurlijk niet ook maar een mening, maar wetenschappers zijn mensen en mensen hebben meningen… We kunnen er niet op vertrouwen dat wetenschappelijke tijdschriften de wetenschappelijke waarheid vertelt, zegt aardwetenschapper Julian Kirchherr van de universiteit van Utrecht in de Engelse krant the Guardian.
In april gingen honderdduizenden wetenschappers de straat op om op te komen voor de wetenschap. We hebben wetenschap nodig omdat wetenschap tot waarheid leidt, een beetje zo’n verhaal. Daar valt wel wat op af te dingen.
Een van de fundamenten van de wetenschap is dat eenzelfde experiment in herhaling dezelfde resultaten moet opleveren, de reproduceerbaarheid, maar daar gaat nogal eens wat mis. De laatste tijd komt regelmatig aan het licht dat schrikbarend grote aantallen gepubliceerd onderzoek niet te reproduceren valt. Een recent artikel in Nature meldt dat meer dan 70% van de onderzoekers die probeerden onderzoek te repliceren daar niet in geslaagd waren en dan ging het bepaald niet over zachte wetenschappen als psychologie of sociologie, maar over harde scheikunde,  natuurkunde e.d..
Een ander recent onderzoek had als uitkomst dat in de biowetenschappen de helft niet gereproduceerd kan worden en weer een ander onderzoek leverde op dat 51% van economisch onderzoek niet te repliceren viel. Dat gaat er al aardig op lijken dat het merendeel van wat er in wetenschappelijke bladen wordt gepubliceerd niet de harde waarheid kan zijn. Wetenschappelijke bladen lijken net als andere gewonemensenbladen vatbaar voor nepnieuws.

Keurmerk

Het schijnt, zegt Kirchherr in zijn commentaar in the Guardian, dat 79% van de wetenschappers die heeft meegedaan aan de Mars voor Wetenschap er voorstander van is dat politici hun ideeën wetenschappelijk laten keuren. Hij dacht zelf ook dat het beïnvloeden van beleidsmakers een van de kerntaken was een wetenschapper, maar hij is daar nu minder van overtuigd.

Er zijn vele redenen te bedenken waarom het zo grandioos misgaat in de wetenschap, maar veel wetenschappers denken dat de publicatiedwang de grote schuldige is (is dat een mening of een onderzoeksresultaat, vraag ik me dan meteen af). ‘Toptijdschriften’, ik schrijf dat tussen aanhalingstekens omdat ook die verre van foutloos zijn, eisen nieuwe en spraakmakende resultaten. Replicaties vallen daar over het algemeen niet onder. Bijna de helft van de onderzoekers die experimenten handen overgedaan, kregen hun onderzoek niet gepubliceerd. Te saai. Daarmee valt eigenlijk een fundament onder het wetenschappelijke gebouw weg en komt dat gebouw aardig te hangen. Kirchherr heeft zelf dat probleem aan de hand. Dat is slecht voor zijn wetenschappelijke carrière.

Wangedrag

Die houding werkt wangedrag in de hand, stelt de Utrechts assistent-hoogleraar (?). 14% van de onderzoekers zou collega’s kennen die gegevens verzinnen en 72% zegt collega’s te kennen die er minder oorbare praktijken op na houden zoals het uitzoeken van geschikte resultaten.
De oplossing zou volgens Kirchherr niet liggen in het schrappen van de verplichting te publiceren in hoog aangeschreven tijdschriften, maar de waarde daarvan wordt erg overschat. Vergeten wordt, stelt hij, dat wetenschap bedrijven niet alleen een kwestie is van wetenschappelijke vaardigheden, maar ook van pure mazzel. Wetenschappers gaan vaak prat op hun wetenschappelijke vaardigheden, maar meer dan de helft van alle ontdekkingen zou mazzel zijn.

We, vindt Kirchherr, zouden een systeem moeten hebben dat erkent dat goed onderzoek niet noodzakelijkerwijs de beste ontdekkingen oplevert. Ook mislukkingen verdienen het gepubliceerd te worden in hoogaangeschreven bladen en academische loopbanen zouden ook (mede)bepaald moeten worden door excellentie in onderwijs als iemand een aantal jaren geen briljante onderzoeksresultaten kan produceren.
Het lijkt er op dat daar zo langzamerhand meer begrip voor ontstaat met, bijvoorbeeld het preklinische reproduceerbaarheidsproject. In Nederland wordt gewerkt aan academische loopbanen voor academici die uitblinken in lesgeven.

Klagen

Onderzoekers klagen dat het vertrouwen van het grote publiek in de wetenschap aan het afnemen is, maar Kirchherr vindt dat het grote publiek daar alle redenen voor heeft. Als wetenschappers de straat op gaan en pretenderen de waarheid in pacht te hebben, dan zal desillusie hun loon zijn. We zouden, zegt de assistent-hoogleraar, minder moeten marcheren en meer met elkaar moeten overleggen hoe we het wetenschapsgebouw beter kunnen maken.

Bron: the Guardian