Een van de onderzoekers met een buisje met de met siRNA gevulde hydrogeldeeltjes (afb: Georgia Tech)

EGFR is een receptor op een celmembraan, dat bij kankercellen wat al te actief is en tevens zou voorkomen dat kankercellen kunnen worden aangepakt door chemo. De overproductie van die receptor, en daarmee de kwalijke gevolgen daarvan, zou kunnen worden bestreden door klein interfererend RNA (in Engelse afko siRNA), dat invloed heeft op de genactiviteit. SiRNA, ter plekke van de tumor afgeleverd in nanohydrogeldeeltjes, in combinatie met chemotherapie (cisplatine) zou bij muisjes met eierstokkanker het gezwel helemaal teniet hebben gedaan of sterk hebben doen krimpen. De methode zou ook geschikt zijn voor andere kankersoorten.
EGFR is een receptor op een celmembraan van epitheelcellen voor een familie van groeifactoren. Epitheelcellen vormen dekweefsel en dat kom je overal tegen zoals in de longen, de mond en, bij vrouwen op de eierstokken en de baarmoederhals.
In gezonde cellen wordt, als de receptor de juiste groeifactor heeft ‘ontmoet’, een reeks biochemische reacties in gang gezet. Dat leidt tot de activering van genen voor diverse functies. Bij kanker worden er veel te veel van deze receptoren aangemaakt. “Bij veel kankers”, zegt onderzoeker John McDonald van het technologisch instituut van Georgia (VS), “wordt te veel EGFR aangemaakt. Het probleem daarmee is allerlei celfuncties, zoals de celdeling, aanzienlijk worden opgeschroefd. Ook de weerstand tegen allerlei stoffen die bij de chemo worden gebruikt wordt groter.” De cel draait door, verbruikt te veel suiker en deelt zich vaak.
Overexpressie van EGFR betekent meestal dat het om een agressieve kankersoort gaat en de vooruitzichten voor de patiënt gering zijn. McDonald. “In 70% van de gevallen van eierstokkanker is er veel te veel aan EGFR.”

SiRNA

McDonald ontwikkelde met medeonderzoekers korte interferende RNA-moleculen die die overproductie van EGFR een halt moesten toeroepen. Die korte dubbelstrengige RNA-moleculen, bestaan uit zo’n 20 tot 25 nucleotiden (RNA-bouwstenen) en werden ter plekke in de tumor gebracht in kleine nanobolletjes van hydrogel. Bij muisjes leverde de behandeling met die nanodeeltjes in combinatie met het chemomiddel cisplatine dus een veelbelovend resultaat op.

Dat wil niet zeggen dat er al proeven met mensen gedaan worden. Daarvoor zal eerst moeten worden bewezen dat dit experiment geen toevalstreffer was. De onderzoekers denken dat de siRNA-techniek ook goed zou kunnen werken bij andere kankers. Er worden, met andere RNA-moleculen al proeven op dit vlak gedaan.
De overproductie van EGFR zou de cellen ook resistent voor allerlei chemomiddelen maken. McDonald: “Platinachemo die wordt gebruikt bij eierstokkanker veroorzaakt genetische schade, die leidt tot de celdood.” Een overmaat aan de groeifactorreceptoren houdt dat tegen. Er zijn andere EGFR-remmers, zogeheten tyrosine-kinaseremmers, maar het effect daarvan zou beperkt zijn. MacDonald: “Waarschijnlijk wordt die specifieke EGFR-functie die wezenlijk is voor eierstokkanker niet door die middelen geremd.”
De siRNA-moleculen pakt de productiereceptor bij de wortel aan. Het verhindert het boodschapperRNA om nieuwe EGFR-moleculen aan te laten maken. McDonald: “Omdat EGFR multifunctioneel is, is niet bekend welke functie bijdraagt aan de groei van de eierstoktumor. Door de productie van de receptor te blokkeren worden alle EGFR-functies geblokkeerd.”

Verrassing

De onderzoekers hadden het EGFR-gen als doelwit gekozen omdat de activiteit ervan makkelijk is te meten. Ze wilden er zeker van zijn dat de nanodeeltjes de siRNA-molecullen ter plekke afleverden. McDonald: “Het feit dat de kankercellen daardoor gevoelig werdn voor chemo kwam een beetje als een verrassing.(…) Met chemo alleen was het resultaat matig, maar met toevoeging van de nanodeeltjes werd de tumor aanzienlijk kleiner of verdween geheel.”
Toch wil hij nog even waarschuwen dat we niet te snel hosanna moeten roepen. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen of alle kankercellen verdwenen zijn en of ze niet terugkomen. Er is dus nog wel wat werk aan de winkel.

Bron: EurekAlert