Elysiella pusilla eet groenwier om fotosynthese te ‘verwerven’ (afb: WIkiMedia Commons)

Bij verschillende dieren is het regeneratievermogen aanzienlijk groter dan bij de mens. Bekende voorbeelden zijn hagedissen die een nieuwe staart krijgen als ze zich ontdaan hebben van de oude. De kieuwloze zeenaaktslak (Sacoglossa) slaat wat regeneratievermogen betreft de hagedis met vlag en wimpel. Die slakken  hebben alleen hun kop nog maar nodig om uit te groeien tot een volwaardige slak. Het zou kunnen dat de zeeslakken dat doen om irritante parasieten kwijt te raken.
Regeneratie is een veel bestudeerd fenomeen. De vraag is hoe het komt dat sommige dieren hele organen en ledematen weer kunnen laten aangroeien, waar dat bij andere slechts mondjesmaat lukt. Het geval van de zeeslak die genoeg heeft aan zijn kop om weer uit te groeien als een geheel wordt gepresenteerd door Sayaka Mitoh en Yoichi Yusa van de vrouwenuniversiteit in het Japanse Nara. Ze deden de ontdekking min of meer per ongeluk. De zeeslakken van de Elysia-familie (fluweelslakken) zijn bekend vanwege hun kleptoplastie. Ze bouwen fotosynthetische organellen van algen die ze verorberen om in hun eigen cellen. Daardoor kunnen ze, net als planten en sommige bacteriën, energie halen uit (zon)licht.

Bij dat onderzoek zagen ze de onderzoeksters dat zo’n slak zijn kop verloor (of eigenlijk de rest van zijnhaar lichaam) terwijl die onderweg was. Mitoh: “We dachten dat die kop zonder hart en andere belangrijke organen snel zou sterven, maar tot onze verrassing groeide aan die kop weer een heel lichaam.” Zo botsten ze tegen een zeer interessant fenomeen op.
Dat gebeurde zowel bij de Elysia marginata als bij de Elysia astroviridis. Die slakken hebben een soort ‘naad’ op de hals die ze kunnen afsluiten. Het lijf, met alle wezenlijke organen, sterft na een poosje af. De kop blijft leven, kan zich bewegen en eten en gaandeweg groeit er weer een lichaam aan die losse kop. Na een week is er weer een nieuwe, volledige slak. Dat schijnen ze meermalen te kunnen doen.

Onduidelijk

Het is onduidelijk waardoor die beestjes zo’n herstelvermogen bezitten. De onderzoeksters speculeren op het bestaan van stamcellen in het onderste deel van de kop die verantwoordelijk zouden zijn voor het weer aangroeien van een volledig slakkenlijf. Ook zou de fotosynthese waartoe de slakken in staat zijn een rol spelen. Daardoor kan de kop wat de energie betreft een tijd zonder spijsverteringsorganen, denken de onderzoeksters.

Ook staat de vraag open waartoe dit alles dient. Het afsnoeren van de kop duurt relatief lang. Dat betekent dat het niet een truc is als van de hagedissen om aanvallers te ontlopen. Het lijkt er op dat de slakken hun lijf verliezen als ze geplaagd worden door parasieten. Die zijn ze dan in een keer kwijt. Voorlopig zijn de onderzoeksters nog niet uitgekeken op de opmerkelijke fluweelslakken.

Bron: bdw