Het verkeer is een belangrijke bron van fijnstof (afb: arno schrauwers)
Fijnstof kan dodelijk zijn. Onderzoekers hebben met een combinatie van methoden voor het eerst de fijnstofbelasting in de wereld in kaart gebracht. Slechts op een schamele 0,18% van het landoppervlak en voor 0,0001% van de wereldbevolking ligt de fijnstofconcentratie in de atmosfeer onder de door de wereldgezondheidsorganisatie (WGO) gestelde grenswaarden. In Noord-Amerika en Europa is die concentratie tussen 2000 en 2019 gedaald, elders in de wereld is die toegenomen.
Fijnstof zou in 2019 hebben geleid tot 6,7 miljoen voortijdige overlijdens. Vooral de kleine vastestofdeeltjes (minder dan 2,5 µm; PM2,5) zijn verantwoordelijk voor de gezondheidsproblemen die fijnstof veroorzaakt (met name aan de ademhalingswegen). De WGO hanteert sedert 2021 een fijnstofgrenswaarde van 5 µg (1 µg is eenmiljoenste gram) per m3 voor de buitenlucht gesteld en de dagelijkse belasting op 15 µg per kubieke meter.
In veel landen worden de concentraties van fijnstof onder de 2,5 µm (PM2,5) gemeten, maar die meetplaatsen zijn niet netjes over de wereld verdeeld. Onderzoekers rond Wenhua Yu van de Monashuniversiteit in Melbourne combineerden de gegevens van 5446 meetstations in 65 landen met meteorologische en geografische informatie van onder meer satellietbeelden om een beeld van de fijnstofconcentraties boven het hele landoppervlak te verkrijgen. Daarbij maakten ze, zoals tegenwoordig wetenschapswijs gewoon is, ook gebruik van een zelflerend systeem.
Meer dan zes maal
De onderzoekers kwamen op een gemiddelde wereldwijde fijnstofconcentratie van 32,8 µg/m3. Oostelijk Azië gaf waarden aan van 50 µg per kuub lucht. Ook in Australië en Nieuw-Zeeland werd de WGO-norm overschreden: een jaarlijkse belasting van 8,5 µg/m3. De concentraties neigden naar toename in Oost-Azië, Latijns-Amerika en de Caraïben; in Noord-Amerika en Europa daalde de concentraties.
Ook wat de dagelijkse belasting betreft zagen de onderzoekers een duidelijke overschrijding van de grenswaarden van de WGO. 70% van het jaar ligt de dagelijkse fijnstofbelasting in de wereld volgens de berekeningen boven de 15 µg/m3, in Zuidoost-Azië zelfs 90% van het jaar. Singapore staat met een overschrijding op 361 van de 365 dagen aan de top, gevolgd door Qatar en Pakistan (360 dagen). De gemiddelde jaarlijkse fijnstofbelasting was in China in de periode van 2000 tot 2019 het hoogst.
De onderzoekers stellen wel dat de resultaten met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd moeten worden vanwege de ongelijke verdeling van de meetstations over het aardoppervlak, maar stellen wel dat de werkelijke situatie voldoende benaderd is met hun aanpak.
Bron: bdw