Vervangen van het bbp in 2030 (afb: univ van Cambridge)

Staathuishoudkunde heette het vroeger, maar tegenwoordige behelpen we ons met ‘economie’, maar wat wij onder ‘economie’ verstaan beslaat maar een klein gedeelte van wat staathuishoudkunde inhoudt. Met een dreigende klimaatkatastrofe in aantocht beseffen we dat die ‘economie’ ons naar die katastrofe heeft geleid. De ‘economie’ compleet met de meetlat brutobinnenlands product moet op de schop. Ik (=as) zou zeggen ‘Weg met het kapitalisme met zijn allesvernietigende winstmaximalisering’, maar moet bekennen dat ik geen redelijk alternatief heb anders dan strenge regulering.
Wat we ‘economie’ noemen gaat alleen over zaken waar we geld mee kunnen verdienen. Als ik mijn oude moeder verzorg, die helaas is overleden, telt dat niet voor die ‘economie’, wel als iemand daar voor betaald wordt. Het milieu bezoedelen is (vrijwel) gratis, maar het schoonmaken van die troep telt op bij het bbp. Winstmaximalisering heeft niets met staathuishoudkunde te maken maar als met blind winstbejag.
Ik heb het niet alleen over de klimaatcrisis, maar ook over allerlei andere crises die vooral de rijke mens heeft veroorzaakt: de achteruithollende diversiteit, de ‘vraatzucht’ van de landbouw, de honger maar ook de steeds vettere mensheid, de voedselverpilling, de verwoesting door grondstofwinning en ga zo maar nog een tijdje door. De mensheid, althans dat deel van de mensheid dat het voor het zeggen heeft in de wereld, schiet op vrijwel alle fronten te kort. De VN hebben zeventien duurzame doelen geformuleerd om het milieu/klimaat te beschermen en armoede en ongelijkheid uit de wereld te helpen in 2030, maar het heeft er alle schijn van dat dat niet gaat lukken.

VN-secretaris-generaal António Guterres kan geen vrolijk mens zijn. Keer op keer maant ie de wereld om eens haast te maken met het het inlossen van de gedane beloften, maar de wereld heeft het te druk met het zoeken naar olie, naar gas en naar wapens en een uiterst vervelend ‘beestje’.

Steeds vaker wijzen onderzoekers op de vele zwakke punten van de ‘economie’ waar het brutobinnenlands product wordt aangehouden als meetlat voor de (on)welvaart. Die gammele meetlat zou moeten worden ‘opgesierd’ met andere variabelen zoals de goede duurzame doelen van de VN. Dat zou, zeggen sommige terzakekundigen, de grootste verandering zijn in wat ‘economie’ genoemd wordt sinds 1953, het jaar van de watersnoodramp in Zeeland (geen idee wat 1953 zo bijzonder maakt voor mensen die zich met ‘economie’ bezighouden).
Guterres is een voorstander van de vervanging van het bbp door een betere meetlat, maar hij is (lang) niet de enige. De Franse oud-president Nicholas Sarkozy, toch niet echt een linkse drijver en klimaatactivist, stond achter een oproep van een aantal economen, waaronder Amartya Sen en Joseph Stiglitz, voor een andere bbp.

Natuur

Het Witte Huis kondigde in augustus een plan aan om een methode te ontwikkelen waarmee zichtbaar is te maken hoe de natuur invloed heeft op het bbp. Het idee daarvan is te bepalen in hoeverre dat bbp onze toekomst bedreigt. Eli Fenichel, de hoofdauteur van dat plan stelt dat het bbp volslagen onbruikbaar is, want onvolledig, voor veel normale zaken in het leven. “Het geeft slechts een een deel van het geheel.” Ooit zei oud-premier Wim Kok dat die miljarden voor de uitbreiding van luchthaven Schiphol goed waren voor de ‘economie’. Voor diezelfde Kok zou de productie van miljarden badeendjes ook goed voor de ‘economie’ zijn.

“Het bbp is de superster onder de indicatoren”, zegt Rutger Hoekstra van de Leidse universiteit die het boek schreef “Replacing GDP (bbp; as) by 2030“. Dat bbp zou de welvaart meten, maar de exponentiële stijging van het bbp, vroeger bnp genoemd met de ‘n’ voor nationaal, sedert het begin van de industriële revolutie aan het eind van de 19de eeuw ging gepaard met een steeds grotere financiële ongelijkheid, aldus de bekende Franse econoom Thomas Piketty. Die houdt zich vooral bezig met die ongelijkheid.

In de jaren ’50 mikten alle landen op het vergroten van het bbp. “Economische groei is een wreed en smerig proces”, zei de Pakistaanse econoom Mahbub ul Haq. Het vergroten van het bbp vernielt het milieu, de natuur en nog wat zaken.

Een getal

De pogingen om die verderfelijke meetlat drastisch te veranderen of anders maar te vergeten is niet van vandaag of gister. In Nederland werd al in de jaren ’70 na het uitkomen van “Grenzen aan de groei” van de Club van Rome gewerkt aan de ‘constructie’ van een groen bbp.
In China zijn ze er mee bezig geweest en ook in Italië. De Chinezen stopten ze abrupt met het project toen bleek dat de schade van de ‘economie’ wel eens groter zou kunnen zijn dan die hele ‘economie’ zelf. Guterres heeft voorgesteld het bbp te verrijken met tien tot twintig indicatoren, maar mensen hebben liever één getal dat de situatie weergeeft. Dat dat dan een volkomen willekeurig getal is lijkt dan niet uit te maken.

Het schijnt dat er toch wordt gewerkt aan de verandering van de regels en dat die in 2025 klaar zouden moeten zijn. De statistische commissie van de VN gaat daar samen met de OESO, de Wereldbank, het IMF en de Europese Commissie aan werken. Opvallend is dat dat alle landen en organisaties zijn die het kapitalistische, rijke westen vertegenwoordigen en dat daar wel erg veel invloed van die foute ‘economie’ bij zit.

Oud-OESO-statisticus Peter van de Ven zou dat project gaan trekken. Dat lijkt nogal een hele hijs te worden, al was het maar door de onderlinge onenigheid over de waarde van de natuur en het milieu. En hoe moet je digitale diensten of flauwekulbanen inschatten? Andere zich noemende economen zien echter wel degelijk mogelijkheden, ook Fenichel.
In China zou (toch?) al worden gewerkt met het brutoecologischproduct (bep) en andere landen zouden er al mee werken. Zal dat de toekomst van het kapitalisme worden, een Chinees bedenksel (waarbij zij opgemerkt dat China een volslagen kapitalistische ‘economie’ heeft)?

Bron: Nature