Patrijs (afb: Vogelbescherming Nederland)

Neonicotinoïden zijn veelgebruikte insecticiden in de land- en tuinbouw. ​​Het gebruik ervan is echter zeer omstreden vanwege hun schadelijke effecten op verschillende soorten organismen. Uit een meta-analyse van zo’n vijftig studies dat die bestrijdingsmiddelen voor twaalf vogelssoorten schadelijke effecten hebben op zowel hun gedrag, gezondheid, voortplanting en overleving.
Onderzoekster Elke Molenaar van de universiteit van Wageningen: “Er zijn al langer zorgen over de negatieve invloed van neonicotinoïden op insectenpopulaties, maar de algemene consensus was jarenlang dat vogels relatief weinig last hadden van de giftigheid ervan. Directe effecten via voedselinname werden als minimaal beschouwd.”
“Onze nieuwe studie, uitgevoerd door de WUR in samenwerking met Vogelbescherming Nederland (VBN), laat zien dat er wel directe schadelijke effecten optreden wanneer vogels voedsel eten dat neonicotinoïden bevat. Deze effecten mogen absoluut niet worden onderschat.”
Uit de bijna vijftig onderzoeken naar twaalf verschillende vogelsoorten blijkt dat neonicotinoïden een negatief effect hebben op alle onderzochte aspecten van het vogelleven. In deze onderzoeken werden vogels blootgesteld aan neonicotinoïden via hun voedsel of via directe toediening en werden meer dan duizend effecten onderzocht, waarvan de overgrote meerderheid negatief was.
Een voorbeeld van dergelijke effecten is een slechter oriëntatievermogen, waardoor trekvogels hun koers kwijtraken. Jonge kuikens hebben geboorteafwijkingen, vogels krijgen afwijkende bloedwaarden en vogels leefden korter na blootstelling aan deze stoffen.

Vijf typen

De metastudie onderzocht de effecten van vijf verschillende soorten neonicotinoïden. Twee daarvan, imidacloprid en thiamethoxam, zijn al uitgebreid wetenschappelijk onderzocht, terwijl de andere drie – acetamiprid, clothianidin en thiacloprid – nauwelijks zijn onderzocht. Toch laten de resultaten volgens Molenaar zien dat de effecten van de stoffen onderling nauwelijks verschillen: “Bij allemaal zien we negatieve effecten.”

Neonicotinoïden zijn in de EU grotendeels verboden voor gebruik in de open land- en tuinbouw, maar worden daarbuiten nog wel gebruikt. Ook binnen de EU zijn er uitzonderingen, waarbij boeren via ‘noodvergunningen’ nog wel toestemming kunnen krijgen om neonicotinoïden te gebruiken. Ondertussen worden er in rap tempo nieuwe insecticiden ontwikkeld en op de markt gebracht die chemisch gezien sterk lijken op neonicotinoïden.

Zeer zorgelijk

Vogelbescherming Nederland noemt het zeer zorgelijk dat deze schadelijke middelen alsnog de toelatingsprocedures passeren en ten onrechte als veilig voor mens, dier en milieu worden aangemerkt. Zo worden deze bestrijdingsmiddelen vaak jarenlang op grote schaal gebruikt, terwijl later onderzoek aantoont dat die niet veilig zijn voor vogels en wellicht andere organismen die die stoffen binnenkrijgen. “Bestrijdingsmiddelen moeten veel uitgebreider en strenger worden onderzocht op mogelijke bijwerkingen voor mens, dier en milieu”, zegt Frans van Alebeek van VBN. “Bij twijfel moeten bestrijdingsmiddelen niet worden toegelaten. Dat is in het verleden al veel te vaak misgegaan.”

Bron: Alpha Galileo