Een schedel van de Australopithecus sediba (afb: Wiki Commons)

Dat is een heel nare boodschap die onderzoekers van de Harvard-universiteit ons te vertellen hebben. Vlees zou er voor gezorgd hebben dat we mens zijn geworden met verhoudingsgewijs grote hersens en met spraak/taal. Daarbij speelt vooral  het kleinmaken/snijden van het vlees een belangrijke rol, zo denken de onderzoekers. Voorgesneden vlees heeft ons tot mens gemaakt. Zoiets.
De meeste mensen houden niet bij hoeveel tijd ze besteden aan het kauwen van voedsel. Die zullen waarschijnlijk ook niet bedenken dat kauwen een verworvenheid is van zoogdieren. “De meeste andere dieren zoals slangen gooien hun voedsel in een keer naar binnen”, zegt onderzoeker Daniel Lieberman. “De mogelijkheid voedsel tot kleine stukjes te kauwen levert zoogdieren veel extra energie op, omdat daardoor enzymen het voedsel veel effectiever kunnen verwerken.”
Kauwen heeft ook nadelen. Gorilla’s en chimpansees, bijvoorbeeld, zijn een groot deel van de dag bezig met voedsel zoeken en kauwen. Op vlees, dat ze gebruiken als ‘bijvoeding’, blijken chimpansees urenlang te kauwen. Daardoor hebben de meeste zoogdieren een krachtig gebit en een stevig stel kaakspieren. Ook bij onze vroege voorouders, de Australopithecus sediba, was dat nog zo, maar bij de Homo erectus, de eerste vertegenwoordiger van de soort mens, veranderde dat.
Lieberman: “De Homo erectus onderscheidt zich van de vroegere mensachtigen door kleinere tanden, minder kauwspieren, een slappere beet en een kleinere maag.” Voor een wezen met grotere, energievretende hersens lijkt dat vreemd, maar dat bleek toch in staat de kleinere hoeveelheid voedsel effectief te verkleinen en daardoor meer uit het voedsel te halen. Volgens de onderzoekers is er nog een andere verklaring voor die op het eerste gezicht vreemde ontwikkeling van het kauwsysteem: omschakeling op meer vlees en het gebruik van werktuigen om het voedsel in stukjes te hakken. Daardoor zijn die krachtige kauwspieren en dat sterke gebit helemaal niet meer zo nodig.
De onderzoekers hebben het fijne daarvan proberen te achterhalen. Daartoe verplaatsten ze hun proefpersonen zo’n tweemiljoen jaar terug in de tijd. Ze lieten die of rauwkost of rauw geitenvlees kauwen en bekeken hoe fijn het voedsel vermalen was na een aantal kauwbewegingen. Daarnaast maten ze de kauwkracht van de proefpersonen. Ook bekeken de onderzoekers wat het verkleinen van het voedsel voor de kauwopbrengst uitmaakte.

Het rauwe vlees bleek duidelijk energie-efficiënter dan de rauwe wortelen e.d. Per kilocalorie hadden de proefpersonen 46% minder kracht nodig en hoefden ze 39 keer minder te kauwen om het eten goed te ‘ontsluiten’. Het kon beter. Lieberman: “Wij met onze vlakke kiezen kunnen rauw vlees niet heel goed kauwen. Vlees bevat weliswaar veel voedingsstoffen, maar is ook nogal rubberachtig. Als mensen rauw geitenvlees krijgen dan kauwen ze er op, maar is na een tijd kauwen het grootste deel nog intact. Het is als kauwgum.” Dat wordt, uiteraard, anders als het vlees vooraf gesneden wordt. Dan wordt het vlees als het ware voorgekauwd.

Meer vlees

Een schedel van de Homo erectus (volgens de Wikipedia) (afb: Wiki Commons)

Meer vlees op het menu zou de Homo erectus een aanzienlijk voordeel gegeven hebben, denken de onderzoekers. Als eenderde van zijn voedsel vlees is en hij verkleint dat, dan heeft hij (zij mag natuurlijk ook) 15% minder kauwkracht nodig als bij rauwkost. Jaarlijks scheelt dan tweemiljoen kauwbewegingen. Tel uit je winst.
Dat voorsnijden van vlees en groente zorgt ervoor dat dat voedsel in kleinere stukjes in de maag terechtkomt, waardoor de in het voedsel opgeslagen energie effectiever wordt benut. Het eten van vlees en het vooraf snijden van het voedsel met behulp van werktuigen maakten de belangrijke ontwikkelingen van de soort mens mogelijk, denken de onderzoekers. Hij/zij kreeg kleinere tanden en kaken en een platter gezicht. Dat zijn ‘voorwaarden’ geweest om te kunnen praten en grotere hersens te ontwikkelen. Lieberman: “We zijn wat we zijn omdat we minder hebben moeten kauwen.”
Ik heb zo mijn twijfels. Die kleinere tanden en minder krachtige kaken moeten het gevolg zijn geweest van een ontwikkeling, dus het snijden kwam eerst, maar waarom gingen ze snijden? Of gingen ze snijden toen hun gebitten kleiner werden en hun kaken slapper, maar waarom dan? Vlees zullen mensachtigen toch altijd wel gegeten hebben? Zijn ze ineens meer vlees gaan eten toen ze merkten dat vlees meer opleverde? Ik denk dat ik die Lieberman maar eens een berichtje stuur.

Bron: bdw