Plaatjes van de hersens van de ongeboren makaak (afb: Nature Medicine)

Voor het eerst zijn de desastreuze gevolgen van zika voor het ontwikkelende brein zichtbaar gemaakt in een diersoort die nauw verwant is aan de mens. Onderzoekers van universiteit  van Washington infecteerden een zwangere makaak met een dosis van het virus die typisch is voor een muggenbeet. Het virus verplaatste zich verhoudingsgewijs snel via de placenta naar het jong en bracht daar de groei van de hersenen tot stilstand. Het aantal proefdieren is wat aan de lage kant (1).

Omdat de schade bij de ongeboren aap zo lijkt op de door zika bij een menselijke foetus veroorzaakte effecten, denken de onderzoekers dat makaken geschikt zijn als proefdier om zikavaccins op uit te proberen. Bij veel andere dieren, zoals muizen, zijn de verschillen met het zwangerschapsverloop bij mensen te groot, zegt onderzoeksleider Kristina Adams Waldorf. Ze wijst op het softenondrama, waarbij vrouwen begin jaren ’60 een medicijn slikten tegen, onder meer, ochtendmisselijkheid. Later bleek dat dit ernstige risico’s voor de ongeboren vrucht met zich meebracht, zoals ontbrekende ledematen. Waldorf: “Die defecten zagen we niet bij muizen, maar wel bij apen. Van nieuwe middelen tegen zika moeten we zeker weten dat ze veilig zijn voor zwangere vrouwen.”
Op de hersenscans van de ongeboren makaak was te zien dat het zika-virus al binnen tien dagen toesloeg. Reden voor de onderzoekers om aan te nemen dat alleen een vaccin nuttig is voor zwangere vrouwen of anders een medicijn dat snel na een verdachte muggenbeet wordt toegediend. Wanneer de vrouw zelf iets merkt van de zika-infectie – bijvoorbeeld door rode uitslag – kan hulp voor de foetus al te laat zijn.
Hoe groot het risico is van een zikabesmetting voor zwangere vrouwen, is nog steeds niet duidelijk. Dat wordt er met dit onderzoek niet helderder op, aangezien het maar om een makaak ging. Het Amerikaanse gezondheidsautoriteiten schatten dat 1 tot 13% van de zwangere vrouwen die in het eerste trimester een zika-infectie oplopen een kind krijgt met te kleine hersens. De grote marge is het gevolg van mogelijke overrapportage. Sommige baby’s met een verdacht kleine schedel blijken later toch gezond. Ook onderrapportage is mogelijk. Bij een zika-infectie laat in de zwangerschap heeft de schedel bij de geboorte een normale omvang, maar wordt hersenschade pas later merkbaar.
De makaak uit de nieuwe studie werd relatief laat in de zwangerschap geïnfecteerd met het zika-virus (in mensentermen na 28 weken). Dit bevestigt de groeiende vrees dat een infectie met zika ook laat in de zwangerschap gevaarlijk is. Ook pasgeboren baby’s en zelfs volwassenen die niet zwanger zijn, moeten oppassen voor de tropische muggen die het virus dragen, zegt Waldorf. “Vorige week nog bleek dat een oog een reservoir kan zijn voor het zika-virus. Dat is zeer, zeer zorgelijk. Als je normaal dementie krijgt op je 85ste, zorgt een zika-infectie er dan voor dat je al op je 65ste klachten krijgt, vanwege schade aan neurale cellen?”, speculeert ze.

Bron: De Morgen