Gat in de ozonlaag (afb: ESA)
Het protocol van Montréal wordt gezien als een van de weinige wereldwijde afspraken die ook tot succes hebben geleid. De wereld schakelde over op de ozonveilige koelmiddelen zoals hfk’s (fluorkoolwaterstoffen) en de wereld leek van zijn gat in de ozonlaag verlost te zijn. Nu blijkt dat die koelmiddelen in de atmosferen kunnen reageren en fluoroform (CHF3, de fluorvariant van chloroform) kunnen vormen, een stof die 14 800 maal erger is als broeikasgas dan kooldioxide. Tja.
Een voordeel van de hfk’s is dat ze niet, zoals hun voorgangers, lang in de atmosfeer bleven, maar dat ze in een paar dagen afbreken door reacties met hydroxylradicalen (HO). Dat zou hfk’s een goed cijfer geven voor klimaatbescherming.
In dit onderzoek keken Max McGillen van het CNRS in Frankrijk en collega’s naar vijf verschillende hfk-verbindingen en hoe die reageerden met ozon. Na twee dagen in een reactor keken ze wat er was gebeurd. Drie van de vijf hfk’s produceerden kleine hoeveelheden chloroform.
Uit rekenmodellen met een ‘echte’ atmosfeer bleek dat het grootste deel van de hfk’s reageerde met OH-radicalen en verder geen last veroorzaakte. Afhankelijk van de hfk-verbindingen werd echter 0,13% tot 2,96% door reacties met ozon omgezet in fluoroform. Dat dat zo weinig is heeft er mee te maken dat maar zo’n 10% van de atmosferische ozon zich in de lagere luchtlagen bevindt waar de hfk’s mee kunnen reageren.
Geen paniek
Er zou geen reden tot paniek zijn, stelt McGillen. Er moeten nog meer hfk’s worden onderzocht. Bovendien zou een van de meest gebruikte hfk’s niet reageren met ozon. Helemaal onverdacht zijn ze toch niet. Er zijn er ook studies die zouden hebben uitgewezen dat die hfk’s trifluorazijnzuur (TFA) kunnen vormen, een hardnekkige verbinding die het drinkwater zou kunnen vervuilen. De EU schijnt van plan te zijn de komende jaren de meeste hfk’s te verbieden. En zo strompelen van het ene probleem naar het andere, voor een niet belangrijk deel doordat we veel te weinig weten van wat verbindingen doen in een complexe omgeving (en niet in een reactievat).
Bron: Science