De piekjaren van heel wat hernieuwbare grondstoffen liggen al achter ons (afb: Helmholtz-instituut)
Als het maar groeit, dan hoeven we er ons niet druk over te maken, is het idee, maar de jongste debatten over de duurzaamheid van biomassa als brandstof laten zien dat het allemaal wat minder simpel ligt. Hout groeit, maar de kooldioxide die door verbranding in de atmosfeer komt, wordt pas in de loop van vele jaren weer ‘geconsumeerd’. De duurzaamheidscirkel is groot, zou je kunnen zeggen. Je kunt ook door het gebruik van ‘duurzame’ brandstoffen de aarde uitputten. Onderzoekers van, onder meer, het Duitse Helmholtzinstituut hebben becijferd dat we bij een aantal vernieuwbare grondstoffen al de duurzaamheidsgrenzen hebben overschreden. We zijn bezig de aarde uit te putten, ook op het gebied van vernieuwbare grondstoffen als voedingsstoffen en met een steeds sneller groeiende wereldbevolking zal dat aantal ‘hopeloze gebieden’ alleen nog maar toenemen.
De onderzoekers, onder meer ook van de universiteiten van Yale en Wisconsin afkomstig, bekeken de situatie bij 27 vernieuwbare en eindige grondstoffen (olie en steenkool zijn in theorie ook vernieuwbaar, maar de duurzaamheidscirkel daarvan is ver buiten de menselijke horizon). De vernieuwbare grondstoffen waren voedingsstoffen als maïs, rijst en soja – goed voor bijna de helft van de calorie-inname van de mens – alsook dierlijke producten zoals vlees, vis en melk. Bij 18 van de 20 vernieuwbare grondstoffen, zoals vlees, melk en vis, moesten de onderzoekers constateren dat de piekproductie daarvan al weer enkele jaren achter ons ligt. Het begrip piekjaar is niet nieuw al in de jaren ’70 werd daar, als gevolg van het uitkomen van het rapport “Grenzen aan de groei‘ van de Club van Rome, al stevig over gediscussieerd. Dat rapport kreeg nogal wat wetenschappelijke en andere hoon over zich heen. Nu gebruikten de onderzoekers echter geen rekenmodellen, maar statistische methoden om de cijfers te analyseren. Ze kwamen tot de conclusie dat voor veel grondstoffen de piekjaren al achter ons liggen. Tussen 1988 en 2008 vielen de piekjaren van 16 van de 20 bekeken, vernieuwbare grondstoffen, historisch gezien een zeer nauw venster. “De meeste grondstoffen die de mens voor voeding gebruikt en moet oogsten, zijn beperkt”, zegt Helmholtzonderzoeker Ralf Seppelt. Bij soja ligt over de wereld gemeten de maximale toename van de oogstopbrengst in 2009, bij melk in 2004, bij eieren in 1993 en bij vis in 1988. Die cijfers schijnen door ander onderzoek te worden bevestigd. Zo stagneert of daalt volgens Amerikaanse onderzoekers de productie van maïs, rijst, soja en tarwe op meer dan een kwart van het landbouwareaal.
Waarom de piekjaren vrij synchroon lopen denkt Seppelt te kunnen verklaren. De toename van de wereldbevolking is daarbij van groot belang. Door de snel groeiende bevolking is steeds meer voedsel nodig. In de jaren vijftig steeg de productie per oppervlakteeenheid sterk. Dat effect werd allengs minder. De piek als gevolg van irrigatie lag in de jaren 70 en van kunstmest in de jaren 80. De onderzoekers denken niet dat er nog grote sprongen voorwaarts zullen worden gemaakt met de opbrengst per hectare. Seppelt: “Door betere teeltmethoden en door genetische aanpassing is er nog verbetering mogelijk van 1 tot 2% per jaar. De mens moet aanvaarden dat er ook aan vernieuwbare grondstoffen grenzen zitten en dat vervangingsmogelijkheden verdwijnen. We staan voor grote opgaven bij een groot deel van de door ons gebruikte grondstoffen.”
We zullen zuiniger met (kunst)mest en water moeten omgaan en moeten leren minder weg te gooien of ons anders te voeden, is zijn boodschap. Geen rundvlees maar kip of, beter nog, vegetarisch voedsel. Volgens de onderzoekers moeten we het idee uit ons hoofd zetten dat we de schaarser wordende grondstoffen door andere kunnen vervangen.
Bron: Alpha Galileo