Atoomwolk boven Hirosjima na ontploffing kernbom in 1945 (afb: WikiMedia Commons)

Na al die heisa over het coronavirus even wat vrolijker nieuws, nou ja, vrolijk, in ieder geval ander (ik ben tegenwoordig zo door mijn krant heen). Stel je voor dat er ergens op de wereld een conflict ontstaat tussen twee landen die allebei kernwapens hebben en die die ook gaan gebruiken. Dan zou zelfs een ‘beperkte’ atoomoorlog ernstige gevolgen hebben voor de voedselvoorziening in de hele wereld. Dat denken tenminste onderzoekers van, onder meer, de NASA.
Al tientallen jaren geleden werd er gespeculeerd op de klimatologische gevolgen van een kernoorlog. Een van de gevolgen zou een drastische daling van de temperatuur zijn: de nucleaire winter. Dat zou komen door de grote hoeveelheden roetdeeltjes die door de atoomontploffingen zouden worden veroorzaakt.
Dat verhaal is echter gebaseerd op berekeningen op de onderkant van een sigarendoos als de VS en de Sovjetunie met elkaar in de atomaire clinch zouden gaan. De onderzoekers hebben de zaak eens wat degelijker aangepakt, met de onmisbare rekenmodellen, en gekeken wat een atoomslag voor gevolgen voor voedselproductie en handel zou hebben. Daarbij lijkt een kernkrijg tussen India en Pakistan, al tientallen jaren elkaars grootste vijand, voor de hand te liggen of althans niet helemaal ongeloofwaardig te zijn.
Het blijkt dat zelfs een beperkte oorlog tussen die twee landen zou leiden tot nooit eerder vertoonde voedseltekorten over de hele wereld die ten minste tien jaar zou aanhouden en de daarmee gepaard gaande ondervoeding.

Op het ogenblik zijn er zo’n 14 000 kernkoppen in de wereld, waarvan 95% in de VS en Rusland. India en Pakistan hebben elk 150 kernkoppen. In de studie gaan de onderzoekers er van uit dat elk van die twee landen 50 kernbommen ter grootte van de Hirosjimabom tot ontploffing zouden brengen. Dat is minder dan 1% van het totale kernarsenaal.
Dat zou dood en verderf zaaien. Door de vuurstormen die het gevolg zijn van die kernontploffingen zou zo’n vijfmiljoen ton roet in de atmosfeer terechtkomen. Doordat roet daar zonlicht absorbeert zal de temperatuur op aarde met 1,8°C dalen (nee, geen grappen over het halen van de doelstellingen van het klimaatakkoord met behulp van atoomontploffingen) voor ten minste vijf jaar. Dat heeft een negatief effect op de productie van de vier belangrijkste voedselgewassen: maïs, tarwe, soja en rijst. Gemiddeld zal de productie daavan in die vijf jaar met 11% dalen, met een naijleffect van nog vijf tot tien jaar.

Grote wereldwijde gevolgen

“Zelfs zo’n beperkte oorlog zou verwoestende gevolgen hebben voor de hele wereld”, zegt onderzoeksleider Jonas Jägermeyr van de NASA. “Dat zou de grootste hongerramp betekenen die ooit is beschreven.”
De effecten zouden vooral de noordelijke ‘graanschuren’ treffen in de VS, Canada, Europa, Rusland en China. In het zuiden slaat de honger zwaarder toe vanwege hun afhankelijkheid van die ‘graanschuren’. De onderzoekers schatten dat in 70 grotendeels arme landen met een gezamenlijke bevolking van 1,3 miljard mensen het voedselaanbod met 20% zal teruglopen.
Een deel van die daling komt op het conto van de veranderingen in neerslag en lichtintensiteit, maar volgens de onderzoekers is de daling voor het grootste deel toe te schrijven aan de daling van de temperatuur. Maïs, ’s werelds belangrijkste graangewas, zal 20% minder opbrengen in de VS en zelfs 50% minder in Rusland. Tarwe, soja, nummer twee en drie in volumina, zullen ook aanzienlijk lagere oogsten geven. Rijst heeft daar waarschijnlijk minder last van in zuidelijker gebieden en de maïsopbrengsten in Zuid-Amerika en Afrika zouden wel eens kunnen groeien, maar die winst weegt niet op tegen de grote verliezen in de noordelijker landbouwgebieden.

Kernwapens zijn een voortdurende dreiging, stelt medeonderzoeker Alan Robock van de Rutgersuniversiteit. “Hoewel de directe gevolgen van het gebruik gruwelijk zijn zouden nog veel meer mensen buiten de oorlogsgebieden kunnen verhongeren.”
De onderzoekers denken dat ze er bij hun aannames aan de lage kant zijn gebleven. India en Pakistan kunnen wel bommen hebben die veel groter zijn dan de Hirosjimabom. Ze hebben India en Pakistan zelf buiten beschouwing gelaten in de oogstanalyses om te voorkomen dat de directe en indirecte gevolgen van zo’n kernoorlog elkaar zouden gaan bijten. Jägermeyr durft het echter wel aan te stellen dat de voedselproductie daar nagenoeg nihil zal zijn.

Ook hebben de onderzoekers zich niet beziggehouden met de effecten van radioactieve straling of met de gevolgen van de opwarming van de hogere luchtlagen door de absorptie van warmte door de roetdeeltjes. Daardoor verdwijnt er in die hoger luchtlagen ozon wat er weer voor zorgt dat er meer uv-straling op de aarde terechtkomt. Dat is slecht voor plant en dier (dus ook de mens). Jägermeyr: “We zeggen niet dat er een kernoorlog aankomt, maar het is belangrijk te weten wat er dan kan gebeuren.”

Bron: EurekAlert