We (ik althans; as) ken het gat in de ozonlaag alleen van het zuidelijk halfrond. Daar zou het de laatste jaren redelijk goed mee gaan (d.w.z. dat sluit zich langzaam), al zijn de berichten wisselend. Er zit echter kennelijk ook een ‘gat’ in de ozonlaag boven de Noordpool. Dat zou jl. maart op zijn, voorlopige, dieptepunt zijn geweest, zo melden NASA-onderzoekers op basis van analyses van satellietwaarnemingen.
De dunte van de ozonlaag boven de Noordpool komt zelden voor. Eerder werden er in 1997 en 2011 laagtes gemeten. Normaal gesproken is de ozonwaarde in maart boven de Noordpool 240 Dobsoneenheden. Op 12 maart was die waarde 204.
“Zo’n dieptepunt gebeurt eens in de tien jaar” zegt Paul Newman van het Goddard-ruimtevluchtcentrum van de NASA. “Voor de gezondheid van de ozonlaag is dat zorgwekkend omdat de niveaus in maart en april meestal hoog zijn.”
Ozon is een reactieve zuurstofverbinding die in de stratosfeer (boven de 17 km) fungeert als een uv-filter en planten en dieren beschermt tegen gevaarlijke uv-straling. Het lage niveau in maart werd veroorzaakt door een combinatie van factoren die weer het gevolg waren van een ongewoon zwakke golfbeweging in de hogere atmosfeer van december tot en met maart. Die luchtbewegingen zijn weer het gevolg van de klimaatbewegingen die wij weer op aarde voelen, maar zijn veel heftiger.
Gedurende een ‘normaal’ jaar bewegen die golven naar beneden en verstoren de poolwinden die rond de Noordpool stromen. Ze brengen ozon uit andere delen van de stratosfeer mee en vullen het reservoir boven het Noordpoolgebied aan. “Het is alsof je wat rode verf in een pot witte verf gooit”, zegt Newman. “De golven roeren de witte verf om en je krijgt hogere ozonwaarden op middenhoogtes met de rode verf oftewel lage ozonconcentraties die worden begrensd door de straalstroom rond de pool.”
Die menging leidt tot een tweede effect, namelijk de opwarming van de poollucht. Die hogere temperaturen maken wolkenvorming in de stratosfeer boven het Noordpoolgebied minder waarschijnlijk. Wolken zorgen ervoor dat chloor en broom, afkomstig van door de mens gemaakte chloorfluorkoolwaterstoffen en broomverbindingen, ozon afbreken. Dat proces wordt door die menging sterk verminderd.
Geen verstoring
Van december tot en met maart waren de bewegingen in de stratosfeer zwak. Ze konden de poolwinden niet verstoren. Die poolwinden werkten als een barrière die voorkomt dat ozon uit de atmosfeer de ozon boven de Noordpool aanvult. Daarbij blijft de stratosfeer koud wat weer wolkvorming bevordert die weer leidt tot de afbraak van ozon door chloor en broom.
“We weten niet waarom die golfbeweging zo zwak is”, zegt de NASA-onderzoeker, “maar we weten wel dat als we niet waren gestopt met de uitstoot van chloorfluorkoolwaterstoffen naar de atmosfeer zoals afgesproken in het Montréalprotocol de ozonwaardes dit jaar nog veel lager zouden zijn geweest.”
Sinds 2000 zijn de concentraties van cfk’s en andere door de mens geproduceerde ozonvernietigers in de atmosfeer aanmerkelijk gedaald en dat zouden ze nog steeds doen. De NASA-onderzoekers willen graag gezegd hebben dat het ‘gat’ in de ozonlaag boven de Noordpool nog altijd veel minder ernstig is dan die boven de Zuidpool in september en oktober (lente op de Zuidpool). Daar dalen de ozonwaarden naar 120 Dobsoneenheden.
Bron: EurekAlert