Zo zou Ediacarisch leven eruit kunnen hebben gezien (afb: WikiMedia Commons)

Een plotselinge stijging van het zuurstofgehalte in de atmosfeer en  (dus) het water zou niet ten grondslag liggen aan het ontstaan van meercellige organisme, zoals al zo’n zeventig jaar wordt aangenomen, stellen onderzoekers op basis van de scheikundige samenstelling van gesteenten in de bergen van Oman; ooit de bodem van oceanen.

Ergens tussen 685 miljoen en 800 miljoen jaar geleden zouden meercellige organismen zijn ontstaan tijdens het geologische tijdperk Ediacarium, de voorloper van de Cambrische Explosie. In het Ediacarium zouden zeesponzen en andere meercellige organismen zijn ontstaan in een wereld die tot dan toe werd bepaald door eencelligen. Eencellige amoeben, algen en bacteriën waren tot dan toe al zo’n tweemiljard jaar de enige levende bewoners van de aarde.
Tot nu toe wordt (werd?) aangenomen dat de stijging van het zuurstofpeil die evolutionaire ontwikkeling had ingeleid, maar onderzoekers van, onder meer, de universiteit van Kopenhagen komen nu met onderzoeksresultaten die stevig zagen aan de houdbaarheid van die theorie. Ze baseren zich daarbij op de bestudering van de scheikundige samenstelling van gesteenten in de bergen van Oman op het Arabische scheireiland, ooit de bodem van de oceanen vormend. Op basis daarvan ‘bepaalden’ ze de zuurstofconcentraties van de oceanen waarin die meercelligen ontstonden. Die zouden in de aangeduide periode niet zijn gestegen en vijf tot tien keer lager zijn dan tegenwoordig.
“Onze metingen geven een goed beeld van de gemiddelde concentraties in de oceanen in die periode”, zegt Christian Bjerrum van de universiteit van Kopenhagen vol overtuiging. “Voor ons is het duidelijk dat er geen grote toename geweest is van de hoeveelheid zuurstof toen complexere vormen van fauna ontstonden en de wereld gingen overheersen. In feite ging die concentratie zelfs wat achteruit.”
Dat betekent volgens hem dat we de geschiedenis van het ontstaan van leven op aarde moeten herschrijven. “We moeten over veel dingen opnieuw nadenken die we tot nu toe voor waar hebben aangenomen. De leerboeken zullen moeten worden herschreven.” Dat lijkt me (=as) een prettige tekst voor een onderzoeker. Ongetwijfeld zal er aan deze conclusie worden gemorreld en voorlopig zal het pleit nog wel niet beslecht zijn (zoals te doen gebruikelijk, getuige de geschiedenis van de wetenschap).

Wat dan wel

De vraag doet zich uiteraard onmiddellijk voor dat als het niet de stijging van het zuurstofgehalte is geweest, wat dan wel? Bjerrum: “Het interessante is dat de explosie van meercellige organismen juist ontstond in een periode met lage concentraties zuurstof in atmosfeer en oceanen. Dat zou betekenen dat organismen voordeel hadden bij lagere concentraties om rustig te kunnen ontstaan zoals de chemie van water de stamcellen van nature beschermt.” Volgens hem is zoiets ook te zien bij kanker.

Onderzoekers van de universiteit van Lund (Zwe) zouden hebben geconstateerd dat lage zuurstofgehaltes wezenlijk zijn om stamcellen stamcellen te laten blijven of dat ze ‘beslissen’ zich te ontwikkelen tot gespecialiseerde cellen. “We weten dat dieren en dus ook mensen zuurstofconcentraties moeten kunnen handhaven om hun stamcellen te reguleren. Daardoor ontwikkelen die zich langzaam en duurzaam. Te veel zuurstof zorgt ervoor dat die cellen zich ontwikkelen en in het ergste geval sterk muteren en teloorgaan. Het is heel aannemelijk dat dat mechanisme toen ook gold.”

Bron: Science Daily