Zelfverrijker Elon Musk mag in de VS regels en wetten gaan schrappen (afb: WikiMedia Commons)

Het lijkt er op dat momenteel overal in democratische landen het politieke systeem aan erosie onderhevig is. Volgens Eli G. Rau van de universiteit van Monterrey in Mexico enSusan Stokes van de universiteit van Chicago is er een sterke correlatie tussen de economische ongelijkheid in een land en het afkalven van het democratisch gehalte van dat land. Zelfs rijke en langdurig democratische naties zijn daar gevoelig voor, zoals de VS en Nederland laten zien. Stokes en Rau vroegen zich af waarom democratieën afgleden en waarom gekozen leiders steeds vaker naar autoritaire middelen grepen. Stokes: “In de eerste twee decennia van deze eeuw is de mondialisering steeds verder opgedrongen. Veel landen streefden naar deregulering, waardoor de inkomensongelijkheid groeide.”
Volgens het tweetal leunden steeds meer gekozen leiders op onvrede, frustratie en nihilisme. De elite was/is de boosdoener, klinkt vaak het verwijt. Zou dat komen door de groeiende inkomensverschillen, vroegen Rau en Stokes zich af.
Voor hun werk baseerden ze zich op dat van de politicologe Melis Laebens van de Midden-Europese universiteit die zich bezighoudt met de afkalving van de democratie.
Zoals zij baseerden ze zich op de gegevens van het Zweedse project over de variëteiten van democratie om gevallen te vinden van democratische erosie. Daarbij sloten ze landen uit waar presidenten en premiers meer macht naar zich toe trokken en de grenzen van de democratie opzochten.
Ze vergeleken de inkomensongelijkheid van die landen en landen waar de democratie nog recht overeind staat. Tussen die erosie en de inkomensongelijkheid bleek een stevig verband te bestaan.

Polarisatie

De onderzoekers zagen ook een verband tussen inkomensongelijkheid en democratische terugval door toegenomen politieke polarisatie, een veelvoorkomende oorzaak van democratische terugval. Hoe gepolariseerder het publiek is, hoe meer een deel van het publiek bereid zal zijn om een ​​oogje dicht te knijpen voor presidenten en premiers die de pers, de rechtbanken en andere instellingen aanvallen.

Stokes: “Democratieondermijnende leiders spelen in op ongelijkheid en vergroten de polarisatie door een gevoel van ongenoegen onder het publiek aan te wakkeren”, zegt Stokes. Deze leiders zoeken doelwitten om de schuld te geven voor de ongelijkheid. Linkse, populistische ondermijners geven bijvoorbeeld de schuld aan bedrijven en economische leiders. Rechtse, etno-nationalistische ‘collega’s’ zouden ongenoegen kunnen vergroten door buitenstaanders zoals immigranten de schuld te geven.
De leeftijd van de democratie speelt daarbij geen rol, stelt het tweetal. Oudere democratieën lopen niet minder risico op terugval. Het niveau van institutionalisering, of het vermogen van staten om dingen gedaan te krijgen, werd ook niet duidelijk geassocieerd met afkalvende democratie. Ze vonden echter wel bewijs van wat zij besmettingseffecten noemen: als andere variabelen gelijk zijn, hebben leiders in terugvallende democratieën de neiging om elkaar te beïnvloeden.

De VS is volgens velen hét voorbeeld van een afkalvende democratie maar Stokes denkt dat die erosie een veel breder fenomeen van deze tijd in de geschiedenis is. “Het is waarschijnlijk tot op zekere hoogte het gevolg van een periode van mondialisering en deregulering, van neoliberalisme in de jaren negentig en zelfs eerdere ontwikkelingen die partijsystemen hebben veranderd, in veel landen, in de periode na de oorlog.”
“Een deel van de boodschap is dat er hier structurele factoren zijn. Het is belangrijk te begrijpen welke dat zijn. Als we ons bezighouden met het behouden en verbeteren van onze democratie, moeten we die dingen in gedachten houden.”
Vermindering van economische ongelijkheid zou ieder zich democratisch noemend land als eerste opdracht moeten stellen. Onder Trump lijkt die ongelijkheid en daarmee de afkalving van het democratische gehalte in de VS alleen nog maar toe te nemen, als de conclusies van Rau en Stokes juist zijn.

Bron: phys.org