Vissen hebben meer kans een bloedvergiftiging te overleven (?)

Een stel Skandinavische onderzoekers wilden wat lol maken en gingen grasduinen in de gegevens van een onderzoek naar het gebruik hydroxyethylstijfsel (Hes) als middel om bloedvergiftiging te neutraliseren, op zich een ernstige zaak. Het ging om zo’n 800 patiënten in 26 ziekenhuizen in Finland, Denemarken, Noorwegen en IJsland. Vissen bleken de beste resultaten te hebben: 64% van de mensen met dat sterrenbeeld overleefden de bloedvergiftiging tegen 52% gemiddeld. De onderzoekers wilden niet alleen lol maken, maar ook laten zien dat je door het creatief herschikken van gegevens tot wonderbaarlijke conclusies kan komen.
Na het afsluiten van de eigenlijke studie gingen Peter Hjortrup van het academisch ziekenhuis in Kopenhagen met zijn collega’s om tafel zitten en gooiden er een veronderstelling uit (die ze zelf niet serieus meenden):”Vissen leven meest in zeewater, dus zouden mensen met het sterrenbeeld vissen betere kansen moeten hebben te overleven.” Het klopte inderdaad. Van de bijna 800 patiënten waren er 70 vissen. Daarvan stierf binnen 90 dagen na opname 36%, terwijl dat bij de andere sterrenbeeld 48% was. Hypothese bewezen, alhoewel je ook bij watermannen iets zou mogen verwachten (maar dat was niet zo).
Zo zie je maar weer, zeggen Hjortrup en zijn collega’s dat je door creatief te stoeien met je onderzoeksresultaten tot verrassende conclusies kunt komen. “We wilden onze lezers vermaken, maar uiteindelijk kan dit ook in de wetenschappelijke opleiding worden gebruikt.”
In dit geval zou toeval de verklaring zijn voor het opmerkelijke ‘onderzoeksresultaat’. Wat te denken geeft is dat als de hypothese niet zo onzinnig zou zijn geweest het ‘onderzoekresultaat’ niet zo gauw zou zijn toegeschreven aan het toeval. Op basis van onderzoek met veel minder proefpersonen dan in dit geval worden zonder blikken of blozen keiharde conclusies getrokken en dat geldt niet in de laatste plaats voor medisch onderzoek.

Compare

Op het het gebrek aan transparantie bij medisch onderzoek wijst sedert enige tijd het project Compare. De deelnemers aan dat project bekijken gepubliceerd onderzoek. Zo wordt gekeken naar de vooraf gestelde doelen en het gebruikte onderzoeksprotocol (als dat er is). Compare toont aan dat ook in de belangrijkste medische vakbladen artikelen verschijnen waarbij de vooraf opgestelde doelen gaande het onderzoek onder tafel verdwijnen en opnieuw geformuleerd worden, zonder dat dat in het artikel wordt verteld. Dat gebeurt terwijl de tijdschriften in richtlijnen daartoe verplichten. Dergelijke praktijken vergroten het risico dat er in een onderzoek verkeerde conclusies getrokken worden, stelt Compare, hetgeen gevolgen zou kunnen hebben voor de behandeling van patiënten. Natuurlijk is het niet weg in onderzoeken naar andere verbanden te zoeken, maar die verbanden zouden alleen een uitgangspunt kunnen zijn voor nieuw onderzoek, zou de wijze les (eens te meer) moeten zijn aan de plaisanterie van de Skandinaven. Statistiek is, net als papier, geduldig.

Bron: der Spiegel