We hebben de discussie al in de jaren 80 gehad: robots en kunstmatige intelligentie maken de mens werkeloos. Dat is niet gebeurd, maar volgens de Israëlische geschiedkundige Yuval Noah Harari is dat nu toch echt ons voorland. Harari is de schrijver van het boek Sapiens, een kleine geschiedenis van de mensheid, dat een internationale kaskraker blijkt te zijn geweest (ik heb het gemist). Het vervolg, Homo Deus: een korte geschiedenis van morgen, moet nog verschijnen, maar in de Britse krant the Guardian heeft Galen Strawson er al vast een recensie over geschreven. De mens als parasiet.

De opkomst van de nutteloze klasse, noemt Harari een van de grootste dreigingen van de 21ste eeuw. Als de kunstmatige intelligentie steeds slimmer wordt, zullen steeds meer nu nog menselijke activiteiten worden overgenomen door machines. De mensheid raakt werkeloos. Naar school gaan, studeren heeft geen enkele zin, want wat moet je leren dat niet kan worden gedaan door (intelligente) machines? Harari: “Ik ben me er van bewust dat deze voorspellingen al 200 jaar worden gedaan, vanaf het begin van de industriële revolutie en dat die tot nu toe nooit zijn uitgekomen.” Hij denkt echter dat het deze keer menens is.
Volgens Harari kunnen mensen zich op twee manieren nuttig maken: fysiek en geestelijk. Machines namen tot nu toe vooral de fysieke taken over, met onze hersens konden we ons nog steeds nuttig maken (wat dat dan ook moge betekenen; as), maar hoe lang nog? Als de machines intelligenter worden dan mensen, wat dan, vraagt de historicus zich af. Machines hoeven niet eens meer ‘hersens’ te hebben  dan mensen om ze uit hun banen te verdrijven. Als ze geschikt zijn voor een taak dan is dat ook goed. Machines zijn onvermoeibaar.
Volgens Harari is die tijd niet ver meer. “Kinderen die nu rondlopen krijgen er al mee te maken. Het meeste wat mensen op scholen en universiteiten leren zal waarschijnlijk waardeloos zijn als ze 40 of 50 zijn. Om een baan te houden en de wereld te begrijpen en nog van nut te zijn voor wat er gebeurt, zullen de mensen zich steeds opnieuw moeten uitvinden en steeds sneller.”

Nutteloos

Natuurlijk, mensen zonder baan zijn niet meteen nutteloos. In de VS hebben 93 miljoen mensen geen baan, maar die worden toch niet allemaal als nutteloos beschouwd. Harari zegt expres de term nutteloos gebruikt te hebben om de boel op scherp te stellen: “We praten over nutteloos in politieke en economische termen, niet vanuit moreel oogpunt.” Politieke en economische systemen zijn gebouwd door mensen. Als die taken door machines worden overgenomen, dan zal de mens weinig waarde meer kunnen toevoegen, redeneert Harari.
Dat betekent niet dat de mens in een godenrijk terechtkomt. De mens zal, in Harari’s visie, niet meer bijdragen aan de staat, maar omgekeerd zou dat nog wel het geval zijn. “Waarom zou iemand ’s morgens nog opstaan?” Voor wie niet staat te juichen bij het vooruitzicht van een werkeloze wereld, wordt bevrediging een begeerlijk iets: stemmingen en geluk uit een pil en/of we dompelen ons onder in schijnwerkelijkheid. We zijn nu al vast aan het oefenen.
Hoe nu verder? Harari: “Neem het op de eerste plaats serieus. Zet het op de wetenschappelijke agenda maar ook op de politieke. Dit moeten we niet overlaten aan wetenschappers en bedrijven. Die weten veel van techniek, maar hebben niet meteen de visie en/of het draagvlak om over de toekomst van de mensheid te beslissen.” We moeten nog even wachten om het allemaal na te kunnen lezen. De Engelse editie van het boek komt pas in december uit. We kunnen vast beginnen met denken…

Bron: the Guardian