Lammetje in de biozak (afb: univ. van Philpadelphia/Volkskrant)

Amerikaanse onderzoekers hebben een kunstbaarmoeder ontwikkeld voor extreemvroeg-geborenen. Voorlopig is het systeem alleen nog uitgeprobeerd op een ongeboren lammetjes van, omgerekend in mensentermen, 23 weken. De foetussen ontwikkelden zich minstens vier weken normaal in het  vruchtwater van de kunstbaarmoeder en sommigen daarvan ademden daarna spontaan in de buitenwereld, aldus de onderzoekers.

Vroeggeboorte is een van de belangrijkste complicaties bij zwangerschap. Ongeveer een op de tien kinderen wordt voor de 37ste week geboren. Wat daar de gevolgen van zijn is afhankelijk van hoe vroeg. Voor de 28ste week zijn veel organen nog niet volgroeid en functioneren buiten de baarmoeder dan ook maar matig. Vooral de longen zijn nog niet aangepast aan het verwerken van lucht en zo’n vroeggeborene moet dan aan de beademing. Desalniettemin ontstaat er dan toch nog vaak ernstige longschade. In Nederland worden jaarlijks bijna 1.700 kinderen extreem te vroeg geboren, na minder dan 32 weken zwangerschap.
Ook het risico op soms blijvende schade aan de hersens is groter naargelang de zwangerschap korter heeft geduurd en de de boreling lichter is bij de vroeggeboorte. Couveuses kunnen het moederlijf niet vervangen. Het is dan ook onder medici een belangrijke vraag of je, gezien de grote risico’s, vroeggeborenen koste wat kost in leven moet zien te houden.

Soms lukt het foetussen van 22 en 23 weken in leven te houden, maar de overlevingskans is maar zo’n 30 tot 50%. De kans op blijvende en onherstelbare schade is hoog: 90%. “Die kinderen zouden een overbrugging moeten hebben tussen het moederlijf en de buitenwereld”, zegt onderzoeker Alan Flake van het kinderziekenhuis in Philadelphia. “Als wij een buitenbaarmoederlijk systeem zouden kunnen ontwikkelen dat de groei en orgaanvoltooiing maar een paar weken zou ondersteunen, dan zouden de kansen van extreemvroeggeborenen aanzienlijk verbeteren.”

Weinig succesvol

Tot nu toe waren de pogingen om iets dergelijks te construeren weinig succesvol. Lamsvruchten overleefden maar een paar dagen in dergelijke bouwsels en/of liepen ernstige schade op aan hersens en longen.

Flake en de zijnen ontwikkelden een systeem dat bestaat uit een zak van doorzichtige kunsstof die gevuld is die gevuld is met synthetisch vruchtwater. Dat vruchtwater wordt voortdurend rondgepompt en vernieuwd. De vrucht krijgt dat vruchtwater ook in de longen, zoals normaal. “De longen van ongeborenen functioneren in vloeistof en dat bootsen we na”, zegt medeonderzoeker Marcus Davey. “Dat vruchtwater maakt het mogelijk dat de longen en andere organen zich verder ontwikkelen en levert de vrucht voedingsstoffen en groeifactoren.”
Vers bloed en zuurstof krijgt de foetus via de navelstreng. Een apart systeem haalt het kooldioxide uit het bloed en voegt zuurstof toe, net zo als in het moederlijf zou gebeuren via de longen van de moeder.
De bloedcirculatie en -reiniging wordt niet door een pomp aangedreven, maar door het hart van de foetus zelf. Reden daarvoor is dat zelfs een geringe overdruk het hart van de ongeborene zou kunnen beschadigen.

De ongeboren lammetjes leken zich normaal te ontwikkelen. De dieren openden hun ogen en werden actiever, hadden kennelijk een normale ademhaling en slokbewegingen en ze kregen een wollen vacht. Volgens de onderzoekers zouden de foetussen geen stress hebben vertoond of andere tekens van ‘ongenoegen’ (voor zover een vrucht daartoe in staat is). De groei leek op die van een controlegroep en ook de ontwikkeling van de longen en de hersens zou voorspoedig zijn verlopen in de kunstbaarmoeder. Na, maximaal, vier weken in de ‘biozak’ konden sommige lammetjes zelfstandig ademhalen, terwijl andere toch aan de beademing moesten.

Voor mensen?

De onderzoekers denken dat het systeem, met wat aanpassingen en uiteraard na extra tests, in de toekomst ook voor menselijk gebruik zou kunnen worden ingezet. Flake: “Het systeem zou ernstige schade kunnen voorkomen bij extreemvroeggeborenen.” Hij denkt dat dat in zo’n tien jaar werkelijkheid zou kunnen zijn.
De vraag is natuurlijk of dat helemaal zonder ongelukken zal verlopen. Thomas Kohl van het Duitse centrum voor foetuschirurgie (?) denkt dat de huidige resultaten ook bij mensen haalbaar zouden kunnen zijn, maar dat dat zeker meer ontwikkeling zal vergen. “Het zou onrealistisch zijn om in de ontwikkelingsfase niet te rekenen met ernstige schade bij de in leven blijvende kinderen en aan een hoog sterftecijfer.”

De onderzoekers stellen dat het niet hun opzet is geweest om de grenzen van de levensvatbaarheid van een vroeggeborene naar voren te schuiven, maar om de kansen van die vroeggeborenen op een normale ontwikkeling te vergroten die nu al hun eerste leven in een couveuse moeten doorbrengen. Je zou je kunnen voorstellen, maar nu spreek ik over de verre toekomst, dat er op een dag een echte kunstbaarmoeder wordt ontwikkeld, waar de vrucht, na een reageerbuisbevruchting, negen maanden in verblijft zonder dat daar een moederlijf aan te pas komt…

Bronnen: bdw, Volkskrant