Ziekten zoals het prikkelbaredarmsyndroom, chronische jeuk, astma of migraine zijn vaak moeilijk te behandelen. Ze worden meestal veroorzaakt doordat het afweersysteem overgevoelig reageert op bepaalde stoffen. Soms kunnen de gevolgen levensbedreigend zijn. Onderzoeksters van, onder meer, de universiteit van Bonn hebben nu een stofje gevonden dat dit gevaar zou kunnen afwenden. Dat blokkeert een receptor op bepaalde afweercellen en voorkomt zo dat de immuunreactie ontspoord raakt.
Iedereen die ooit door een mug gestoken is, weet hoe vervelend jeuk kan zijn. Een centrale rol hierbij spelen de zogenaamde mestcellen. Dit zijn afweercellen in de huid en slijmvliezen die vol zitten met ontstekingsboodschappers. Na een beet binden die antistoffen zich aan stoffen in het speeksel van de mug. Dat activeert de mestcellen om hun inhoud te lozen. De gevolgen (roodheid, zwelling, jeuk) verdwijnen echter meestal snel. Dit proces kan worden versneld met bepaalde smeersels.

Mestcellen kunnen echter ook direct, dus zonder tussenkomst van antistoffen, door contact met een stof worden geactiveerd. “Dat veroorzaakt ook allergische reacties, met dit verschil dat deze moeilijk te behandelen zijn”, zegt Christa Müller van de universiteit Bonn uit.
Tot zo’n vijftien jaar geleden was niet bekend hoe die activering plaatsvond. Destijds ontdekte Müller met haar onderzoeksgroep een tot dan toe onbekende receptor op het membraan dat mestcellen omgeeft. Verschillende signaalstoffen kunnen zich hieraan binden en zo de afgifte van ontstekingsboodschappers in gang zetten.
De receptor (MRGPRX2) werkt als een soort schakelaar. Als die wordt geactiveerd ontstaat er een zeer heftige plaatselijke ontstekingsreactie. Müller: “Om dat te voorkomen, zou je de schakelaar op een of andere manier moeten blokkeren. De vraag was alleen: hoe?”

Haar afdeling beschikt over een collectie van ongeveer 40 000 stoffen, waaronder enkele waarvan in testen al is aangetoond dat ze zich aan verwante receptoren kunnen binden. “We gebruikten cellen die oplichten als MRGPRX2 wordt geactiveerd”, legt Müllers promovendus Ghazl Al Hamwi uit. “Hiermee konden we testen of deze stoffen de activering van de receptor effectief blokkeren en daarmee het lichtsignaal uitschakelen.”

De onderzoeksters ontdekten een actief bestanddeel dat zich aan de receptor kan hechten en deze kan blokkeren. Door deze stof chemisch te veranderen ontstond een derivaat dat zelfs bij extreem lage concentraties effectief was. Al Hawi: “In samenwerking met collega’s uit Polen konden we aantonen dat dit levensbedreigende allergische reacties bij muizen volledig voorkomt.”, aldus Al Hamwi.

Menselijke mestcellen

Naar aanleiding van deze resultaten hebben onderzoeksters van het Charité in Berlijn ook menselijke mestcellen geïsoleerd en gezuiverd. Dat is een lastig uit te voeren proces. Zo konden de deelnemende onderzoeksgroepen aantonen dat het door hen ontdekte molecuul zich ook aan MRGPRX2 op menselijke mestcellen bindt en de afgifte van ontstekingsbevorderende boodschapperstoffen verhindert.

Inmiddels hebben de onderzoeksters de stof verder geoptimaliseerd. Daaroor is die zelfs effectiever geworden. Bovendien wordt allergieremmer niet rechtstreeks in het lichaam afgebroken en daardoor een voldoende lange werkingsduur zoals vereist voor een medicijn.
Ze konden ook aantonen dat het molecuul uitsluitend de MRGPRX2-receptor blokkeert. Hierdoor wordt het risico op ongewenste bijwerkingen verminderd. Müller: “Wij beschouwen de stof daarom als zeer veelbelovend.” Of de werkzame stof ook geschikt als geneesmiddel en ook veilig is zal, uiteindelijk, nog moeten worden bewezen in klinische proeven.

Bron: idw-online.de