James Smith (afb: BAS)

De aftakeling van het ijs op de Zuidpool, althans het oostelijk deel van Antarctica, zou al driehonderd jaar geleden in gang zijn gezet, stellen onderzoekers van de Britse Antarcticagroep onder leiding van James Smith. Dat baseren de onderzoekers op basis van een analyse van algenfossielen die daar gevonden zijn. Daardoor zouden ijsvelden als Larsen B extra kwetsbaar zijn geworden voor de recente door de mens veroorzaakte aardopwarming, stellen ze. Niet alle collega’s zijn overtuigd van hun conclusies.
Hoeveel ijs er op dat continent en de nabije wateren is, wordt pas sedert 1990 gemeten (geschat) aan de hand van satellietbeelden. Voor de perioden daarvoor zijn onderzoekers op ander (nog) minder exacte methoden aangewezen. James Smith en de zijnen gebruikten daarvoor fossielen van eencellige algen die ze vonden in moddermonsters uit de buurt van de Zuidelijke Orkneyeilanden, bij het eindpunt van het oostelijke schiereiland van Antarctica. Ze gebruikten de verhouding van twee zuurstofisotopen in de fossielen om een schatting te kunnen maken van de klimaatgeschiedenis ter plaatse.
Ze constateerden daaruit dat de de snelheid waarmee de gletsjers hun ijs verloren de laatste 6000 vrij stabiel was, maar aan het begin van de zestiende eeuw meer ging fluctueren. Zo rond 1700 trad er een versnelling van het ijsverlies op en aan het begin van de twintigste eeuw verhevigde dat nog eens.

Antarctische oscillatie

Die versnelling rond 1700 schrijven de onderzoekers toe aan een klimaatfenomeen dat wordt aangeduid met Antarctische oscillatie (dat verschijnsel heeft ook andere namen). Daardoor werden westelijke winden harder. Die brachten warmere lucht mee en waarschijnlijk ook warmer water, waardoor het ijs van boven en onder wegsmolt. “Het ijs in dit gebied smelt waarschijnlijk al honderden jaren”, zegt Smith, ” maar de snelheidsverandering (van het ijsverlies; as) is de laatste pakweg honderd jaar veel groter dan in welke andere periode de laatste 6000 jaar.”
Collega-onderzoekers waarschuwen dat de uitkomsten met voorbehoud moeten worden bekeken. “De resultaten zullen door ander onderzoek ondersteund moeten worden”, zegt Eric Rignot van de universiteit van Californië in Irvine. “De conclusie dat het grote smelten al honderden jaren geleden begonnen is is hoogst speculatief.” Ook Andrew Shepherd van de universiteit van Leeds maant tot terughoudendheid. “Het is duidelijk dat de grote ijssmelt pas in onze tijd is begonnen.”

Bron: New Scientist