Tot voor niet eens zo heel lang geleden besefte ik niet dat malaria nog steeds elk jaar honderdduizenden doden per jaar veroorzaakt. Ik had altijd gedacht dat malaria medisch gezien ‘in de tas’ zat. Niet dus, onwetende. Jaarlijks worden er vele miljoenen ‘bezocht’ door de malariaparasiet. Onderzoekers zeggen nu een stoffen in de bast van twee Afrikaanse bomen te hebben  gevonden, leden van de citrusfamilie, die zowel de malariamug als de parasiet doden. De echte eer komt toe aan Afrikaanse medicijnmannen die al heel lang malarialijders behandelen met extracten van de bast van die bomen. De onderzoekers hebben ‘alleen’ uitgevogeld welke de werkzame stoffen in die boombast zijn.
“Het project startte in 2011”, zegt emeritus-hoogleraar Karl Egil Malterud. “Toen benaderde entomoloog Bertin Mikolo van de Marien Ngouabi-universiteit in Congo-Brazaville ons. Traditionele medicijnmannen gebruikten de bast van een boom om malariamuggen en ook andere insecten mee te doden, onder meer kakkerlakken. Hij wilde onze hulp om te onderzoeken of dat bastextract ook de malariaparasiet doodt.”
Malaria wordt veroorzaakt door de Plasmodium-parasiet, die zich, eenmaal in het lichaam van mens of ander zoogdier door toedoen van de malariamug, ophoudt in de bloedvaten.
De onderzoekers vonden verschillende interessante stoffen in de bast
de olonboom (Zanthoxylum heitzii), die voorkomt in Congo en Kameroen en een verwante boom uit Mali (Zanthoxylum zanthoxyloides). “We maakten extracten van de bast van de olonboom en vonden tenminste een stof die de malariamug doodt”, zegt medeonderzoekster Helle Wangsteen. “De bast bevat echter ook een stof die de parasiet doodt.”

Pellitorine

De onderzoekers isoleerden pellitorine en verschillende andere stoffen uit de bast van de olonboom. Ze riepen de hulp in van het IRD in Montpellier om de effecten van die stoffen op muggen uit te proberen. Malterud: “De muggen gingen er aan, waarmee is aangetoond dat pellitorine dodelijk is voor muggen.”
“We vonden ook dat een mengsel van vier stoffen uit de bast van de olonboom effectiever is dan pellitorine alleen”, zegt Wangensteen, “zelfs als de andere ingrediënten op zich niet geven waren. Er moet dus een of ander synergetisch effect zijn.”

Met behulp van Australische onderzoekers ontdekten de Noorse wetenschappers de stof dihydronitidine, die ook dodelijk is voor de malariaparasiet. Wangensteen: “Dat is een vrij simpele alkaloïde. Zowel pellitorine als dihydronitidine zijn bekend van een andere plant, maar het was niet bekend dat ze zo’n dodelijke uitwerking hebben op de malariamug en -parasiet.

Industrie

De industrie toont niet veel belangstelling.  Aan natuurlijke stoffen val niet zo veel te verdienen. Ik denk dat het zo simpel is. Naast de twee genoemde stoffen hebben de onderzoekers nog zo’n acht andere, ‘interessante’ stoffen ontdekt in de bast van Afrikaanse citrusbomen, waaronder heitzichinon. Die verbinding is ook dodelijk voor de malariaparasiet. Het is (mij) onduidelijk wat er met deze kennis gedaan zal worden. Als het vrij simpele verbindingen zijn, dan moet het niet zo moeilijk zijn die stoffen in Afrika zelf te gaan produceren. Waarom zou je afhankelijk stellen van de, voornamelijk, westerse farmabedrijven?

Bron: Alpha Galileo

Artikellijst

• Hans J. Overgaard et al.: Insecticidal Activities of Bark, Leaf and Seed Extracts of Zanthoxylum heitzii against the African Malaria Vector Anopheles gambiae. Molecules 2014
• Nastaran Moussavi et al.: Identification of chemical constituents of Zanthoxylum heitzii stem bark and their insecticidal activity against the malaria mosquito Anopheles gambiae. Parasites & Vectors, 2015.
• Helle Wangensteen et al.: A new benzophenanthridine alkaloid and other bioactive constituents from the stem bark of Zanthoxylum heitzii). Fitoterapia, Volume 109, March 2016.
• Christopher Dean Goodman et al.: Natural products from Zanthoxylum heitzii with potent activity against the malaria parasite). Malaria Journal, 2016.