De blauwe lijn is het ‘historisch gemiddelde’, de rode de temperatuurontwikkeling in 2018 (afb: the Guardian op basis gegevens Deens weerinstituut)
De zon schijnt er nog niet eens, maar het is inmiddels op de Noordpool ongewoon warm. Dat kan een uitschieter zijn, maar volgens onderzoekers van, onder meer, de universiteit van Pennsylvania zijn die hoge temperaturen nog niet eerder vertoond. Die ‘warmtegolf’ veroorzaakt sneeuwstormen in Europa en dwingt wetenschappers hun stoutste verwachtingen ten aanzien van de aardopwarming te herzien, schrijft de Britse krant the Guardian.
Ooit waaide er een krachtige draaiwind boven de Noordpool, de poolvortex, die de Noordpool min of meer beschermde tegen opwarming vanuit zuidelijke contreien. Die draaiwind is minder geworden en lijkt zich te verplaatsen, met als gevolg dat warmere zuidelijke winden de Noordpool nog extra opwarmen bovenop de algehele trend van de aardopwarming.
Op de Noordpool komt tot maart geen opwarmend zonlicht, maar de zuidelijke warme winden hebben de temperatuur deze maand 35°C boven het historisch gemiddelde gebracht. Op Groenland is de temperatuur dit jaar al 61 uur boven het vriespunt geweest, een meer dan verdrievoudiging ten opzichte van vorig jaar.
“Dit is een afwijking tussen afwijkingen”, zegt klimatoloog Michael Mann van de universiteit van Pennsylvania. “Die is ver genoeg boven de historische waarden om ongerust te zijn. Het doet vrezen dat er nog meer verrassingen komen als we het kwade beest dat klimaat heet blijven treiteren. Het is een duidelijke waarschuwing.”
Nu het deze winter in Europa eindelijk een beetje vriest doen we hier net of de nieuwe ijstijd is aangebroken, maar die paar dagen vorst betekenen absoluut niet dat de winters weer normaal worden. Er gebeurt alleen iets op onze breedtegraad dat eigenlijk veel noordelijker had moeten plaatsvinden. In het noordelijkste landweerstation bij kaap Morris Jesup in Groenland, waren de temperaturen de afgelopen weken hoger dan in Amsterdam of Zürich, duizenden kilometers zuidelijker. De 6,1°C op zondag was geen record, maar de vorige pieken in 2011 en 2017 duurden maar een paar uur, waarna de temperaturen weer daalden naar (historisch) normale waarden. Nu was de temperatuur bij het weerstation tien dagen gedurende een deel van de dag boven nul. Dat weerstation ligt maar zo’n 650 km van de noordelijke aardpool.
Poolvortex
“Temperatuurpieken behoren tot het normale weerpatroon, maar wat zo ongewoon is aan deze gebeurtenis is dat die zo lang duurde en zo warm was”, zegt Ruth Mottram van het Deense weerkundig instituut. “Als we teruggaan naar de laten jaren vijftig komen we die cijfers niet tegen.”
Onderzoekers willen nu bekijken wat die plotseling opwarming betekent. Afhankelijk van de kracht van de poolvortex wisselen de temperaturen in het Noordpoolgebied nogal. Er zijn eerder hoge temperaturen waargenomen, waardoor het arctische temperatuurverloop iets weg heeft van een elektrocardiogram.
Als die pieken echter vaker voorkomen en langer duren dan wordt het echt zorgelijk. De recente ‘warmtegolf’ zou wat lengte en temperatuur betreft alle records van de afgelopen 50 jaar slaan. De vraag is of dat betekent dat de poolvortex het voor gezien houdt. Die heeft in ieder geval aan kracht ingeboet. De temperatuurstijging aan de Noordpool is sterker gestegen dan elders op het noordelijk halfrond: een stijging van 3°C tegen 1°C. Er smelten gigantische hoeveelheden ijs in het Noordpoolgebied.
Sommige wetenschappers hebben het over warme-pool-koude-continenten en dat heeft weer als met de zwakkere poolvortex te maken: de deur van de koelkast blijft openstaan. Die theorie is niet onomstreden in kringen van klimatologen en aanverwante deskundigen, maar de huidige weerontwikkeling lijkt daar toch wel mee in overeenstemming. Hoewel, gebeurtenissen uit het verleden zijn geen garantie voor wat ons in de toekomst te wachten staat.
Volgens de Deense meteoroloog Jesper Theilgaard staan de recente ontwikkelingen los van eerdere ‘warmtegolven’. “Die warmtegolven zijn ongetwijfeld slecht voor mens en natuur. Het veranderende regen- en sneeuwpatroon, het patroon van smelten en opvriezen maakt het oppervlak ijzig en het daarmee moeilijk voor dieren om voedsel te vinden. Leefomstandigheden in die veranderende weertypes zullen zeer moeilijk zijn.”
Voorbarig?
Andere wetenschappers vinden die gevolgtrekking wat voorbarig. “De huidige ‘uitstapjes’ van 20°C of meer vallen bijna zeker binnen de natuurlijke afwijkingen”, zegt Zeke Hausfather van Berkeley Earth. “Hoewel ze worden verhoogd door de aardopwarming is er geen hard bewijs dat de factoren die voor die temperatuurpieken zorgen sterker worden in een opwarmende wereld. De klimaatmodellen laten iets anders zien, namelijk dat op de hogere breedtegraden de wisselvalligheid minder groot wordt als de aarde opwarmt.”
Het is nu nog niet mogelijk te zeggen of de jongste ontwikkelingen in het Noordpoolgebied nopen de temperatuurvoorspelling over Arctica te wijzigen, maar echt vrolijk kun je er niet van worden. Mann: “Het lijkt er echter toch wel op dat we de zaken onderschat hebben wat betreft extreme opwarming in het Noordpoolgebied in een korte periode. Die warmtegolven kunnen als gevolg van terugkoppelingsmechanismes leiden tot een nog grotere opwarming met daarmee gepaard ijssmelt en het vrijkomen van methaan, een zeer sterk broeikasgas.”
Bron: the Guardian