Antibiotica als kankermedicijn?
Dat is natuurlijk altijd schattig: een man die met zijn dochtertje praat en daarbij een hersenflits krijgt. Die man was toevallig kankeronderzoeker Michael Lisanti van de universiteit van Manchester (GB). Dat gesprekje leidde tot een artikel over de mogelijkheid met antibiotica kanker te bestrijden. “Dit is een perfect voorbeeld waarom het zo belangrijk is in onderzoek te investeren”, zegt hij. “Soms liggen de antwoorden op grote vragen vlak voor onze neus en als we het onderzoek het onderzoek laten zouden we die nooit vinden.” Het schijnt nog te werken ook, zo blijkt uit proeven met kweken van kankercellen en diverse antibiotica.
Lisanti en zijn medeonderzoekers bekeken het effect van antibiotica op de mitochondriën van cellen, vaak aangeduid als de krachtcentrales van een cel. Dat deed hij na een gesprekje met zijn dochter Camilla over zijn werk. Kankerstamcellen hebben veel met de groei te maken en die zijn met normale behandelingen lastig uit te roeien. Lisanti: “Ik had het met Camilla over hoe je van kanker kunt genezen en zij vroeg waarom we geen antibiotica gebruikten zoals bij andere ziektes. Ik weet dat antibiotica mitochondriën aantasten en heb nogal wat onderzoek gedaan hoe belangrijk die zijn bij de groei van tumoren, maar het gesprek legde voor mij het verband.”
De onderzoekers bekeken het effect van vijf typen antibiotica, waaronder doxycycline, op cellijnen van acht verschillende tumorsoorten (de agressieve hersentumor glioblastoma, long-, borst-, alvleesklier-, eierstok- en huidkanker). Het bleek dat bij vier typen de kankerstamcellen in elke proef geheel verdwenen.
Mitochondriën zouden in oorsprong bacteriën zijn geweest die in de eukaryotische cel (de cel met kern) gedurende de evolutie werden opgenomen. Daarom zouden antibiotica, die het vooral gemunt hebben op bacteriën, ook bij mitochondriën werken, maar niet op zo’n manier dat dat gevaarlijk is bij gebruik bij mensen (of andere eukaryotische organismen). In stamcellen zorgen mitochondriën voor de groei en, zeker zo belangrijk, voor de deling en als het daarbij fout gaat ontstaat er kanker. De antibiotica bleken in de labproeven niet schadelijk te zijn voor gezonde cellen. Omdat antibiotica al zijn goedgekeurd voor menselijk gebruik wordt het opzetten van klinische proeven een stuk simpeler dan met nieuw te beproeven stoffen. Lisanti: “Veel van de middelen die wij gebruikten waren uiterst effectief. Er ontstond weinig of geen schade aan de normale cellen. Uiteraard is meer onderzoek nodig om uit te zoeken hoe het precies in elkaar steekt, zeker in combinatie met de conventionele behandelingen.”
Eerder klinisch onderzoek waarbij antibiotica werd beproefd keek vooral naar de effecten op kankergerelateerde ontstekingen, maar daaruit bleek ook het positieve effect op de aldus behandelde patiënten. Dat waren mensen waarbij de ziekte al ver gevorderd was en waarbij behandelingen nauwelijks meer effect hadden. Bij longkankerpatiënten werd het antibioticum azithromycine gebruikt. Dat vergrootte de overlevingskans van de patiënten. Patiënten met lymfeklierkanker bleken zo op te knappen van een kuur van drie weken met doxycycline dat de ziekte verdween. Dit resultaat doet vermoeden dat de therapeutische werking van antibiotica niets te maken heeft met de bestrijding van onstekingen. “Deze medicijnen zijn aanzienlijk goedkoper dan de huidige middelen en kunnen ook de kankerbehandeling in ontwikkelingslanden sterk verbeteren. Voorspeld wordt dat daar het aantal kankergevallen de komende jaren sterk zal groeien”, zegt medeonderzoekster Frederica Sotgia.
Bron: Science Daily