De chemische structuur van glyfosaat (afb: WikiMedia Commons)

De Europese commissie heeft het omstreden bestrijdingsmiddel glyfosaat (Roundup) van Monsanto vijf extra jaren gegeven. Het middel zou kankerverwekkend zijn en schadelijk voor insecten, maar de agromarkt vreet het met graagte. Het is niet waarschijnlijk dat met die EU-beslissing de strijd is gestreden.

Voorstanders en tegenstanders hebben elkaar stevig in de haren gezeten, waarbij het vooral om de vraag ging of het onkruidbestrijdingsmiddel kankerverwekkend is. Daarnaast hadden milieuorganisaties ook kritiek op de verkooppraktijken van Monsanto: gebruikers van Roundup moeten ook genetisch aangepast zaad kopen dat inert is voor het bestrijdingsmiddel. Dat lijkt dus op een staaltje gedwongen winkelnering. Naast Monsanto zijn er nog zo’n veertig producenten van deze onkruidbestrijder.

Het middel wordt ook vaak in verband gebracht met het massaal sterven van insecten. Een recent onderzoek heeft dat verband niet kunnen aantonen, omdat het onderzoek in natuurgebieden had plaatsgevonden. Er zijn wel aanwijzingen dat de landbouw met zijn monocultuur en pesticiden een rol speelt bij het verdwijnen van insecten.

Kankerverwekkend of niet?

Glyfosaat wordt door de planten opgenomen. Daar remt het de aanmaak van aminozuren, waardoor de planten (het onkruid) sterven.
Glyfosaat zou niet dezelfde werking in mensen en dieren hebben als in planten, althans daar is men lang van uit gegaan. In 2015 werd het middel echter door de wereldgezondheidsorganisatie WHO aangemerkt als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’.
Daarmee week die organisatie af van vele instituten, zoals het Duitse instituut voor risicobeoordeling, de Europese autoriteit voor voedselveiligheid en het het Amerikaanse milieuinstituut EPA.

Dat de WHO (op gezag van het IARC) zo verschillend oordeelt kan aan de gegevens liggen waaruit geput wordt. De organisaties die tot de conclusie komen dat glyfosaat niet kankerverwekkend is gaan uit van commerciële toepassing. De IARC heeft onderzocht of de stof daadwerkelijk kanker kan veroorzaken. Dat kijkt niet of er een reëel gevaar voor de bevolking bestaat. Zo is volgens die organisatie het kappersberoep ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ en alcohol en zonneschijn ‘zeker’.

Misleiding

Monsanto was de eerste met zijn Roundup (OpRuimen)

Daarnaast maken zowel voor- als tegenstanders elkaar voortdurend verwijten over misleiding en manipulatie, waardoor de onzekerheid blijft bestaan. Monsanto heeft duidelijk geprobeerd de EU-autoriteiten, de autoriteit voor voedselveiligheid, te beïnvloeden. Het is niet duidelijk wat daarvan het effect is geweest. Ook zou het wetenschappers hebben betaald om berichten te produceren die gunstig uitpakten voor glyfosaat. Monsanto spreekt dat tegen.
Het Duitse instituut voor risicobeoordeling wordt verweten dat het delen van industriële onderzoeken heeft overgenomen. Dat wordt overigens keurig vermeld. De IARC zou beoordelingen hebben aangepast van niet kankerverwekkend in neutraal of wel kankerverwekkend, stelde het persbureau Reuters. De IARC bestrijdt dat.
Door de beslissing verandert er voorlopig niks in de EU. Het middel wordt al sedert 1974 als onkruidverdelger verkocht. Boerenorganisaties hadden gewaarschuwd dat een verbod averechtse effecten zou kunnen hebben, omdat dan schadelijker en/of minder werkzame middelen zouden moeten worden gebruikt. De komende vijf jaren zijn nodig om de vragen definitief te beantwoorden. Fundamenteler is natuurlijk de ontwikkeling van landbouwmethoden waarbij zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen nodig zijn.

Bron: der Spiegel