Het begint een beetje eng te worden, vind ik. Al eerder is gebleken dat onderzoekers met behulp van het meten van hersenactiviteit een aardig beeld kunnen krijgen van de beelden die proefpersonen in hun hoofd hebben. Nu lijkt het er op dat onderzoekers weer een stukje verder zijn met het ‘uitlezen’ van de hersensignalen. Wetenschappers van de Columbia-universiteit (VS) namen de signalen waar die het gehoorcentrum ontvingen en slaagden er in die om te zetten in tekst. “We ondervonden dat mensen die klanken voor driekwart verstonden en konden herhalen en dat is veel beter dan tot nu toe behaald”, zegt onderzoeker Nima Mesgarani.
De onderzoekers combineerden een ‘spraakmaker’ (vocoder) met een kunstmatig neuraal netwerk om hersensignalen in gesproken taal om te zetten. In de proef werden vijf epilepsiepatiënten ‘afgeluisterd’ die voor andere doeleinden elektrodes geïmplanteerd kregen. Die werden gebruikt om het gehoorcentrum af te luisteren.
De ‘spraakmaker’ moest eerst geoefend worden. “Dat is dezelfde techniek die Siri van Apple en Echo van Amazon gebruiken om vragen te beantwoorden”, zegt medeonderzoeker Ashesh Mehta. Het verschil was alleen dat de oefeninvoer geen gesproken tekst was, maar bestond uit hersensignalen van epilepsiepatiënten in reactie op woorden die tegen hen gezegd werden.
Het systeem moest leren patronen te herkennen die bij een bepaalde klank hoorden. De spraakmaker moest, met behulp van de zelflerende (kunstmatige) neurale netwerk, die signalen vervolgens omzetten in klanken.

Driekwart

De omgezette hersensignalen van de vijf epilepsiepatiënten werden vervolgens aan elf proefpersonen gepresenteerd (in de vorm van een klassieke robotstem). Die herkenden de door de ‘spraakmaker’ gesproken tekst voor driekwart. In vier van de vijf gevallen wisten ze ook (juist) te vertellen of de toehoorder (epilepsiepatiënt) een man of een vrouw was.
Mesgarani droomt ervan een implantaat te maken waarmee gedachten direct in gesproken tekst kunnen worden omgezet. Der Spiegel, waar ik dit verhaal heb gelezen, meldt niet waarom hij dat wil.

Niels Birbaumer van de universiteit van Tübingen, die niet bij het onderzoek betrokken was, tempert het enthousiasme van Mesgarani aanzienlijk. “De onderzoekers hebben alleen een reactie van de hersens op een prikkel van buiten opgetekend.” Dat is met de invoering van de elektroencefalografie (EEG) al sedert 1929 mogelijk, wil Birbaumer maar zeggen. Om gedachten om te zetten in gesproken tekst zouden duizenden elektroden nodig zijn, verwacht hij. “Dan kunnen we bij verlamden (doofstommen? as) ja of nee ‘horen’, maar beslist geen gedachten.”

Bron: der Spiegel