David Keith van de Harvard-universiteit (afb: Hravard)
Ingenieurs zijn altijd bezig technische oplossingen te bedenken voor allerlei soorten problemen. Ze proberen dan vaak met techniek de uitwassen van de techniek tegen te gaan. Dat zit kennelijk in hun systeem . Ook bij de aardopwarming hebben techneuten hele of halve gare ideeën bedacht om die met technische middelen te temperen. Hier en daar is er wel wat bekeken, maar meestal werden de onzekerheden en dus risico’s als te groot beoordeeld. Nu lijkt het er op dat er weer door onderzoekers van de Harvard-universiteit (VS) een project op stapel gezet om, wat heet, geotechniek in te zetten tegen klimaatverandering. En, o ja, 30 maart was de warmste 30 maart sinds de temperatuurmetingen in 1901 in Nederland zijn begonnen.
Als alles naar (hun) wens verloopt zal er volgend jaar een ballon worden opgelaten (?). De onderzoekers willen daarmee calcietdeeltjes in de atmosfeer verspreiden die mogelijk de temperatuur op aarde zouden kunnen verlagen. De methode mag het klimaat niet verstoren, de ozonlaag niet afbreken en geen nadelige gevolgen voor de gezondheid van de wereldbevolking hebben. De proef is kleinschalig van opzet om alle risico’s op miskleunen te voorkomen, stellen de onderzoekers. Het gaat in eerste instantie om te onderzoeken hoe die deeltjes zich in de hogere luchtlagen gedragen. Overigens stellen de onderzoekers dat geotechniek nooit in de plaats kan komen van andere, fundamentelere maatregelen om de aardopwarming te temperen.
Eind 2013 schreef klimatoloog James Hansen, fervent bestrijder van de aardopwarming, samen met drie collega’s een open brief over dat thema. Ze schreven daarin dat de vervanging van fossiele brandstoffen door duurzame ‘brandstoffen’ niet snel genoeg zal verlopen om de aardopwarming onder de 2°C te houden, rekening houdend met een wereldbevolking van 9 miljard mensen (nu ruim 7 miljard). Zij zien in kernenergie een techniek waarmee de nog steeds groeiende wereldbevolking aan haar energetische ’trekken’ kan komen, zonder dat dat leidt tot meer broeikasgassen in de atmosfeer. Er zouden in de visie van Hansen c.s. dus niet minder maar meer kerncentrales moeten komen.
Ook voorstanders van het gebruik van kernenergie om de klimaatramp af te wenden moeten toegeven dat kernenergie de laatste jaren weliswaar veiliger is geworden, maar dat er aan die wijze van energieopwekking nog steeds vrij grote risico’s kleven. De sociale en economische rampen die door onbelemmerde klimaatverandering dreigen zouden die risico’s echter verre overtreffen, denken kernenergieadepten als de Fransman Jean-Marc Jancovici.
China
De vraag is of kernenergie een reëel alternatief is. Kerncentrales heb je niet in een paar jaar gebouwd. Het kost zeker tien, vijftien jaar voordat zo’n kerncentrale er staat, waarschijnlijk nog langer. Uitgezonderd misschien van China zal de terugdringing van het aandeel van fossiele brandstoffen in de energieopwekking niet snel genoeg dalen om een desastreuze aardopwarming te voorkomen. Daarin zal de rol van kernenergie vooraleer bescheiden zijn (als het al ooit zo ver komt). Dan komt de geotechniek als aap uit de mouw. Even een vluggertje van de zaalchef.
Geotechniek als ‘oplossing’ voor de aardopwarming is al vele malen afgeserveerd. Groot probleem is natuurlijk om de effectiviteit van zo’n techniek te bepalen, zonder dat je daarmee meteen een stuk van de wereld opoffert (als het fout gaat).
De Harvardnatuurkundige David Keith is al sinds de jaren 90 overtuigd aanhanger van het gebruik van geotechnieken. Het vorig jaar heeft hij, met collega’s, onderzocht wat het effect van het verspreiden van calciet op de aardtemperatuur zal zijn. Calciet (calciumcarbonaatkristallen) in de atmosfeer zouden zonlicht moeten terugkaatsen, waardoor de temperatuur op aarde daalt. Dat is de theorie, maar werkt het ook en vooral zonder vervelende bijwerkingen?
Als we daarnaast maar kooldioxide in de atmosfeer blijven pompen, zullen, om maar wat te noemen, de oceanen steeds meer verzuren met grote gevolgen voor dat grote ecosysteem. Geotechniek kan dus alleen maar een lapmiddel zijn om wat tijd te kopen (net als kernenergie, maar ten koste van wat?).
Ballon
Keith is zich maar al te bewust van die problemen. Ook hij is een voorstander van een voortgaande verduurzaming van de maatschappij en de terugdringing van de fossiele verslaving. Op een bijeenkomst van geotechnici vorige week kondigde hij aan volgend jaar een onderzoeksballon te zullen oplaten in de stratosfeer (begint 10 tot 17 km boven aardoppervlak) om te experimenteren met de calcietdeeltjes.
De onderzoekers zullen bij de experimenten samenwerken met World View Enterprises, een club die zich richt op bestudering van de hogere luchtlagen met ballonnen. Een daarvan zal tot 20 km hoogte moeten stijgen. De ballon zal voorzien zijn van allerlei meetapparatuur en kan verschillende deeltjes in de stratosfeer brengen, calciet, maar ook alumnium. Het gaat er bij de experimenten om, om te zien hoe die zich verdelen en hoe ze reageren met de stratosfeer boven, in dit geval, Arizona.
De hoeveelheid in de atmosfeer gebrachte deeltjes zal gering zijn, ergens in de orde van kilo’s. Daarmee koel je de aarde niet af. Het experiment is bedoeld na te gaan hoe de deeltjes zich gedragen. Ook zullen de onderzoekers ijs testen. Er zijn proeven voorzien met sulfides, niet onveracht, maar in heel bescheiden hoeveelheden, verzekeren de onderzoekers.
Voorlopig is het nog niet zover. Keith c.s. willen voorzichtig zijn om mensen en organisaties niet schichtig te maken. Ze willen de techniek die, mogelijk, een grote rol kan spelen in de overgang naar een duurzame wereld, geen slechte naam bezorgen, stellen ze.
Bron: Futura-Sciences