Nog niet zo heel lang geleden kreeg ik de indruk dat het met het gat in de ozonlaag de goede kant op ging, ook al waren er waarschuwingen. Nu ziet het er naar uit dat dat nog steeds niet gedichte gat en de aardopwarming samen een ‘wilde dans’ uitvoeren met vele gevolgen, variërend van weersinvloeden en effecten op de gezondheid (van de mens) tot schommelingen van de populaties van dierlijk zeeleven.
De ozonlaag rond de aarde beschermt ons en de rest van de natuur tegen overmatige uv-straling. Doordat die laag op sommige plekken minder dik is bereikt meer, schadelijke, zonnestraling het aardoppervlak, maar het lijkt er op dat dat ook effect heeft op het klimaat. “We zien dat veranderingen in de ozonlaag invloed hebben op de temperatuur en neerslag op het zuidelijk halfrond. Dat heeft weer gevolgen voor het voorkomen van algen, dat weer waar vissen zich bevinden en waar de walrussen en zeehonden zijn. We zien veel veranderingen in het ‘voedselweb'”, zegt Kevin Rose van het Rensselaer-instituut, die ook lid is van een milieuforum van de VN dat de gevolgen van het Montréalprotocol in de gaten houdt (dat protocol had het begin van het eind van het ozongat moeten zijn). Dat protocol is een van de weinige voorbeelden waarin vrijwel alle landen in de wereld afspraken hebben gemaakt en die ook zijn nagekomen om dat gat in de ozonlaag te dichten. Het kan gezien worden als een voorloper van het Parijse klimaatakkoord.

Dat een dunnere ozonlaag meer uv-straling op het aardoppervlak als gevolg heeft was bekend, maar pas recentelijk werd duidelijk dat dat verschijnsel ook invloed heeft op het klimaat. Zo zou dat gat boven Antarctica invloed hebben op de Antarctische Oscillatie, de noord/zuidbeweging van een windstroom op het zuidelijk halfrond. Die windstroom ligt nu veel zuidelijker dan de de laatste, pakweg, duizend jaar. Die windoscillatie draagt direct bij aan de klimaatverandering van het zuidelijk deel der aarde.
Die beweging naar het zuiden heeft gevolgen voor de patronen van regenval, zeeoppervlaktetemperaturen en oceaanstromen in een groot gebied met alle gevolgen van dien. De effecten zijn merkbaar in alle landen die op het zuidelijk halfrond liggen.

De gevolgen zijn niet overal dezelfde. Op sommige plaatsen zijn de oceanen koeler geworden, op andere plaatsen warmer. Warmere oceanen hebben gevolgen voor wieren en koraalriffen en de ecossystemen die daarvan afhankelijk zijn. Koudere oceanen zijn gunstig voor zeedieren als pinguïns en zeehonden die profiteren van groter hoeveelheden voedsel als krill en vis.

Subtielere verbanden

Volgens Rose zouden er ook subtielere verbanden zijn tussen klimaat en versterkte uv-straling. Meer kooldioxide in de atmosfeer leidt tot zuurdere oceanen en dat heeft weer effect op de dikte van de schalen van schelpdieren, waardoor die vatbaarder worden voor uv-straling. Ook mensen kleden zich bij warm weer lichter, waardoor de uv-straling beter kan ’toeslaan’.
Omgekeerd heeft de klimaatverandering ook invloed op het herstel van de ozonlaag. Rose: “Broeikasgassen absorberen meer warmte in de lagere atmosfeer, wat leidt tot koeling van de hogere atmosfeer (waar de ozonlaag zich bevindt; as). Die lagere temperaturen vertragen het herstel van de ozonlaag.”

Het VN-forum waar Rose deel van uitmaakt houdt zich vooral bezig met de effecten van uv-straling, klimaatverandering en het ozongat. Aan dit overzicht hebben 39 onderzoekers een bijdrage geleverd.

Bron: Science Daily