Drie velden met gerst. Links bemest met kunstmest, midden zonder mest en rechts met urinemest (afb: SLU)

En zo komt alles terug. Het gebruik van pis als meststof is waarschijnlijk zo oud als de landbouw. Urine werd ooit gebruikt om leer te looien, om kleren te wassen en om kruit van te maken en tot in de jaren 80 spaarden de Chinezen overal hun urine op. Nu herontdekken tal van onderzoekers en praktijkmensen de waarde ervan. Dan zullen we wel wat zaken moeten veranderen. Om te beginnen de wc’s die nu dat vloeibare goud doorspoelen dat elders voor milieuproblemen zorgt/kan zorgen.

Op het Zweedse eiland Gotland is water schaars. Daarnaast worstelen de eilanders met grote hoeveelheden vervuiling door landbouw en het rioolsysteem (Gotland is een populair toeristenoord). Die kunnen in de omringende Oostzee voor grote problemen zorgen zoals algenbloei en, mede daardoor, vissterfte.
Dus hebben de Zweden de koe bij de hoorns gevat of, beter gezegd, de urine. Sinds vorig jaar zijn onderzoekers van de Landbouwuniversiteit in Uppsala bezig een experiment te begeleiden om de urine op te vangen met speciale wc’s, waarbij de urine apart wordt opgevangen. In drie jaar moeten ze dan zo’n 70 000 l bij elkaar hebben.
De urine wordt droog gedampt en de resterende ‘koek’ wordt tot mestkorrels geslagen die worden gebruikt bij de verbouwing van gerst bij een plaatselijke boer. Die gerst wordt gebruikt om bier van te brouwen (goed voor de urineproductie). De onderzoekers hopen dat op den duur de hele wereld zo gaat werken.

Het project op Gotland staat niet op zich. Ook elders in de wereld wordt urine ‘geoogst’ als grondstof voor mest en andere producten. Zo zouden de urinoirs bij Oregon in Brabant waterloos zijn om het vloeibare goud te kunnen opvangen. In Parijs zijn er plannen om speciale toiletpotten te plaatsen in een nieuwe wijk. Het Europese ruimteagentschap heeft in het hoofdkwartier in Parijs tachtig aparte urineoogsttoiletten. Je kunt het zo gek niet verzinnen.
Volgens wetenschappers heeft het apart opvangen van pis grote voordelen als die praktijk op grote schssal zou worden toegepast. In plaats van dat urine de omgeving vervuilt worden er nuttige dingen mee gedaan en hoeft er, onder meer, geen kunstmest (of althans veel minder) te worden gemaakt. Volgens Prithvi Simha van de Landbouwuniversiteit zou menselijke urine een kwart van de kunstmestproductie kunnen vervangen. Bovendien maak je daarmee afvalwaterzuivering ‘makkelijker’.

Haken en ogen

Dat is prachtig, maar er zitten natuurlijk weer wat haken en ogen aan het ‘hergebruik’ van urine. Op de eerste plaats moet je de urine apart verzamelen. Dat vergt een sanitaire revolutie die ook doorwerkt in de bouw van woningen en bedrijfsgebouwen. Dan zal de oude ‘boldootwagen‘ weer van stal gehaald moeten worden om die verzamelde urine (al of niet gedroogd) naar de verschillende verwerkers te brengen.
Er zijn problemen geweest in proeven met ‘urinetoiletten’. Soms hadden die met stank te maken, maar ook wel met gezondheidsrisico’s. Een goed ontwerp is dan ook zeer gewenst. Er schijnt sinds 2017 in Oostenrijk zo’n toilet te worden verkocht door EOOS Next, de Urine Trap. Daar hebben de potzitters geen omkijken naar, de scheiding van pis en poep gaat ‘automatisch’. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het feit dat water (dus ook urine) om aan oppervlakken de voorkeur te geven (dat zou het theepoteffect heten).

Het volgende probleem is dan wat je met de verzamelde urine doet. Op het platteland is het wat makkelijker dan in steden. Je zou de urine via een apart buizenstelsel naar een verzameltank kunnen voeren. Het handigst is dan die urine droog te dampen, want vloeibare urine maakt het transport duur (tenzij je een buizenstelsel hebt dat eindigt in de fabriek van mestkorrels of wat dan ook). De onderzoekers in Zweden hebben een urinepot ontwikkeld met een ingebouwde droger.

Producten

Ook wat het gebruik betreft zijn er verschillende mogelijkheden. Mestkorrels zijn al genoemd, maar er wordt al gewerkt aan brandstofcellen met urine en micro-organismen die elektriciteit produceren. In Zuid-Afrika wordt geëxperimenteerd met urine om met zand en bacteriën bouwstenen te maken. Er zijn meer meer of minder wilde plannen, maar het grote probleem is de urineproducten aan de vrouw/man te brengen. Hoe concurreer je de kunstmest er uit? Accepteren mensen dat hun eten is bemest met pis? “Er is veel onbeweeglijkheid”, zegt Simha, maar zeker het proberen waard.

Bron: Nature