Hoe repareer een lever met lepra-bacterie? (afb: S.Hess et. al.)

Ik heb ooit geleerd dat de lever een van de weinige (?) onderdelen van je lichaam is dat zichzelf voortdurend ‘vernieuwt’. Dus waarom zou je daar bacteriën voor nodig hebben en dan nog wel bacteriën die melaatsheid (= lepra) veroorzaken? Onderzoekers constateerden dat de lever van gordeldieren met lepra groeiden (en gezond bleven), dus waarom zou dat bij mensen niet zo zijn? Natuurlijk kan een lever ziek worden, maar gaan we die dan met melaatsheid bestrijden? Het gaat er om de truc van die leprabacterie te ‘kopiëren’, stellen de onderzoekers.
Ooit liepen er in Europa veel lepralijders rond, die werden gedwongen apart van de ‘normale’ maatschappij te leven. Nu is die ziekte vooral beperkt tot tropische landen als India, Brazilië en Indonesië. De ziekte wordt veroorzaakt door de Mycobacterium leprae. Die zou met antibiotica goed te behandelen zijn.

Dat nare ‘beestje’ veroorzaakt de ellende door de cellen van de gastvrouw (of -heer) te veranderen, maar die ‘vaardigheid’ zou ook ten goede kunnen worden gebruikt. In de lever zorgt de M. leprae er voor dat dat orgaan groeit, constateerden onderzoekers rond Samuel Hess van de universiteit van Edinburgh (Scho). Gordeldieren hebben ze vaak als ‘gast’.

Gordeldier Dasypus novemcinctus (afb: WikiMedia Commons)

De onderzoekers zagen dat de lepra-bacteriën de genexpressie van de levercellen van de gordeldiere hadden ‘omgezet’ naar een toestand die waargenomen is bij zeer jonge soortgenoten. Het gaat dan om genen die te maken hebben met de stofwisseling, celgroei en celdeling. Genen die samenhangen met ouderdom zouden daarentegen worden ‘onderdrukt’ of zelfs uitgeschakeld.
Je kunt je natuurlijk afvragen hoe het komt dat dat kennelijk (?) alleen in de lever gebeurt en niet elders. De onderzoekers speculeerden wel degelijk over het waarom. Dat zou die organismen ruimere voedselbronnen opleveren, veronderstellen ze. Daarbij richt de M. leprae geen schade aan in diezelfde lever, terwijl ze dat elders wel doen. Mijn volgende vraag zou dan zijn: vanwaar dat onderscheid?

Tweemiljoen doden

Volgens het persbericht zouden leverziektes jaarlijks zo’n tweemiljoen overlijdens veroorzaken. Orgaantransplantatie is vaak de enige optie voor leverlijders, zo stellen de onderzoekers. Dan zou zo’n ‘leprabehandeling’ een gezond alternatief kunnen zijn. Proeven met stamcellen om levers te genezen hebben tot nu toe weinig opgeleverd. Integendeel, vaak ontstonden er dan littekens of zelfs tumoren. In 2016 werd daar in Nederland nog vrij optimistisch over gedacht.

De onderzoekers beseffen uiteraard ook dat het nogal een dingetje is om leverpatiënten met lepra te besmetten (om ze te genezen). Misschien, speculeren ze, is het trucje van de bacterie te imiteren. Ten slotte werkt de genschaar van bacteriën (het CRISPR-systeem) ook om willekeurig welke genomen te veranderen. Het bacteriegenoom is volgens Hess en de zijnen een onderzoeksthema van onschatbare waarde. Dat zal deze leek niet weerspreken.

Bron: bdw