Clovibactine en de uitwerking ervan op de bacteriecelwand (afb: Tanja Schneider et. al.)

Door de toenemende resistentie van voor de mens gevaarlijke bacteriën voor allerlei antibiotica wordt er inmiddels al van een antibioticacrisis (een van de vele) gesproken. Er wordt hardt gezocht naar nieuwe antibiotica en/of naar methoden om die gevaarlijke bacteriën het leven dodelijk zuur te maken. Nu schijnen onderzoeksters iets ontdekt te hebben dat de celwand van bacteriën aantast: clovibactine. Dat antibioticum zou ook dodelijk zijn voor multiresistente ziekenhuisbacteriën zoals MRSA, waarbij de M inmiddels staat voor ‘multi’ en niet meer voor meticilline (een antibioticum) .
“We hebben dringend meer nieuwe antibiotica nodig”, stelt Tanja Schneider van de universiteit van Bonn. De laatste tientallen jaren zijn er weinig nieuwe antibiotica ontwikkeld en steeds meer antibiotica worden onbruikbaar als bacteriedoders.”Clovibactine is nieuw (niet echt; as).” Volgens medeonderzoeker Marcus Weingarth van de universiteit van Utrecht zouden bacteriën geen resistentie voor (tegen?) dat middel kunnen opbouwen.
Clovibactine is in die zin dus niet nieuw daar de bodembacterie Elephtera terrae (ondersoort uit Noord-Carolina in de VS) die stof al heel lang aanmaakt om zich tegen vervelende concurrenten te weren. Schneider: “Die stof pakt op verschillende plaatsen de bacteriële celwand aan door de toevoer van essentiële bouwstenen te blokkeren.” Dat betekent het einde van de door clovibactine bestookte bacteriën. Ik (=as) vraag me dan wel af of die stof de celwand van de Elephteria terrae niet aantast.
Hoe dat proces werkt hebben de onderzoeksters eendrachtig uitgeplozen, waarbij het Amerikaanse deel van de groep, onder aanvoering van Kim Lewis van de Northeasternuniversiteit, een speciaal bacteriekweeksysteem, iChip, heeft gebruikt. “De ontdekking van clovibactine bevestigt het nut van die kweektechnologie bij het zoeken naar nieuwe therapeutische verbindingen in niet eerder gekweekte bacteriestammen”, zegt Dallas Hughes van NovoBiotic Pharmaceuticals in Cambridge (VS). Dat bedrijf zou hebben aangetoond dat clovibactine werkzaam is bij een groot aantal voor mensen schadelijke bacteriën. Daarbij werden muisjes gebruikt als proefkonijn.

Schneider en haar collega’s in Bonn hebben uitgezocht hoe het middel werkt. Dat richt zich vooral op de pyrofosfaatgroepen in de bacterïele celwand. Weingarth en zijn collega’s in Utrecht hebben uitgezocht hoe die binding tussen de pyrofosfaatgroepen en clovibactine er uit ziet. Clovibactine maakt een soort kooi rond die pyrofosfaatgroepen (vandaar ‘clovi’ in de naam, Grieks voor kooi).

Grampositief

Clovibactine werkt vooral bij grampositieve bacteriën. Daaronder vallen ook de multiresistente Staphylococcus_aureus en de tb-bacil. Na de binding aan de pyrofosfaatgroepen in de bacteriecelwand vormt clovibactine vezelachtige structuren die het doel (de bacterie) insnoeren en de cellen verder beschadigen.
Bacteriën die met clovibactine bestookt worden maken eiwitten aan, zogeheten autolysines, die de celwand oplossen. Schneider: “Daardoor zullen bacteriën er niet gauw resistent voor worden.” Deze vondst doet vermoeden dat bacteriën wat dat betreft nog wel meer antibiotica ‘in petto’ hebben.

Bron: idw-online.de