Dat is een gluiperd, dat kun je zo zien! Mensen worden in tal van situaties beoordeeld op hun gezicht. Dat dat niet klopt is al langer duidelijk, maar de neiging iemand te beoordelen op zijn/haar gelaatstrekken is onuitroeibaar. Met dat ondeugdelijke instrument beoordelen we ook of onze politieke leiders zijn te vertrouwen of niet. Onderzoekers van de Amerikaanse Carnegie Mellon-universiteit gingen na hoe deze hebbelijkheid het sociale leven beïnvloed. Aanzienlijk, zo blijkt.
Een politcus met een fris, jong gezicht heeft het door de bank genomen makkelijker dan een politcus met een gezicht van ouwe lappen. Veel mensen denken dat het gezicht de spiegel van de ziel, het innerlijk is. Natuurlijk valt er van je gezicht wel het een en ander af te lezen. Je kunt iemands leeftijd daar, bij benadering, aan afzien en ook tot welke ethnische groep de bezitter hoogstwaarschijnlijk hoort. De stemming is ook vaak van iemands gezicht af te lezen, maar dan houdt het wel zo’n beetje op. Je gelaatstrekken en je persoonlijkheid hebben weinig met elkaar uit te staan. Toch wordt die, niet bestaande, relatie wel degelijk gelegd bij verkiezingen, sollicitatiegesprekken en dergelijke. Iemand met een vierkante kin is vastberaden, een doorzetter. Een man of vrouw die kleine, dicht bij elkaar staande ogen heeft en smalle lippen wordt als oneerlijk gezien. De Italiaanse criminoloog Cesare Lombroso beweerde dat de misdadigheid van iemand gezicht was af te lezen. Iemand met een laag voorhoofd en doorlopende wenkbrauwen was duidelijk een misdadiger, ook al had ie nog (?) geen vlieg kwaad gedaan of lire gestolen.

Kinderen doen het al. Die kiezen steeds hetzelfde type gezicht uit als ze een kapitein van een schip moeten aanwijzen uit een portrettengalerij. Onderzoeker Christopher Olivola van de Carnegie Mellon-universiteit stelt dat dat verband allang is weerlegd. Het is er gewoon niet, maar heeft dat niet bestaande verband heeft desondanks invloed op het maatschappelijke leven. De onderzoekers bekeken hoever die invloed van dat geloof gaat. Ze bekeken diverse onderzoeken op dit terrein, waaruit legio voorbeelden naar voren komen van deze vorm van vooringenomenheid. Zo komen mensen wier uiterlijk bekwaamheid uitstraalt (quod non) in een bedrijf eerder op leidinggevende posities terecht dan mensen die het ‘verkeerde’ gezicht hebben, zelfs als hun prestaties op geen enkele wijze beter zijn. Olivola: “Dit op het uiterlijk gebaseerde vooroordeel is zo sterk dat onder de bazen van de Fortune500-ondernemingen veel vaker competente gelaatstrekken hebben dan ergens anders. Dat geldt ook voor militairen: dominant uitziende personen maken sneller carrière dan mensen die er minder dominant uitzien.”
Volgens de onderzoekers is het nog erger in de politiek en in de rechtspraak. Vrouwelijke politici zouden bij conservatieve kiezers meer kans maken als hun gezicht ook vrouwelijk is. Voor mannelijke politici geldt dat ze een competent en vastberaden ‘gezicht’ moeten hebben. Uit allerlei onderzoek komt ook naar voren dat hoe politiek geïnformeerder iemand is, hoe minder hij/zij let op het uiterlijk. Ook Vrouwe Justitie is allesbehalve blind voor uiterlijk. Beklaagden met een, vermeend, onbetrouwbaar of oneerlijk gezicht, worden bovengemiddeld vaker veroordeeld en krijgen ook vaker een hogere straf dan mensen die niet zo’n gezicht hebben. Olivola: “Dat zou allemaal niet zo zorgwekkend zijn als het gezicht ook werkelijk iets zei over de persoonlijkheid.” Uiterlijk speelt in veel gevallen in het sociale leven een belangrijker rol dan kennis en feiten.

Onderzoekers en beslissers zouden er meer aan moeten doen om die vooringenomenheid tegen te gaan. Dat lijkt me lastig, omdat die vooringenomenheid ingebakken lijkt. Soms is dat niet eens zo moeilijk te bereiken, denken de onderzoekers.  In de politiek gaat het om meer informatie, maar het aanbieden van meer informatie wil niet zeggen dat mensen die ook opnemen.  Op het gebied van de rechtspraak is het nog veel lastiger, erkennen ook de onderzoekers. Olivola zou niet weten hoe je Vrouwe Justitia blind zou moeten maken (blinde rechters?). Ummmm, meer onderzoek?

Bron: bdw