Hiv besmet eerst CD4-cellen, die vervolgens andere cellen besmetten (afb: Cell)

Het lijkt er op alsof je 70 jaar na het beëindigen van de tweede wereldoorlog te horen krijgt hoe die is verlopen: hiv is niet de oorzaak van aids. Niet direct tenminste. Het virus verandert afweercellen in moordmachines, die helpen bij het verspreiden van het virus. Dat schijnen Amerikaanse onderzoekers gevonden te hebben (artikel als pdf). Je zou bijna zeggen: het virus is de opdrachtgever en een ander voert de vernietiging uit.
Het humaan immunodeficiëntie-virus (kortweg hiv) kan zich verspreiden door of de afweercellen te besmetten of doordat besmette cellen het virus doorgeven aan (nog) gezonde cellen. De tweede route schijnt honderd tot duizend keer efficiënter te zijn dan de eerste, zo blijkt uit de studie. Die tweede route zet de fatale besmetting werkelijk in gang, die er mee eindigt dat de besmette cellen zelfmoord plegen. Volgens onderzoeker Gilad Doitsh van het Gladstone-instituut voor virologie en immunologie zijn besmette afweercellen, CD4-cellen, de moordenaars van hun collega’s in het lymfeweefsel. “Die overdracht van cel op cel is vereist voor het activeren van het dodelijke proces.”
In eerder onderzoek ontdekten de onderzoekers dat het overgrote deel van het afsterven van cellen (95%) het gevolg is van zelfmoord bij wijze van zelfverdediging na een onsuccesvolle besmetting. Als een virus een cel in ruste binnendringt, eindigt de besmetting, maar delen van virale DNA blijven in de cel. Dat brengt een verdedigingsreactie op gang, die uitmondt in de activering van het enzym caspase-1 en uiteindelijk tot pyroptose (celdood). Die route wordt alleen bewandeld als het virus van cel op cel wordt doorgegeven en niet door vrij rondzwervend virus. Dan is het voor het virus handig dat andere, gealarmeerde CD4-cellen op de dode collega afkomen, met fatale gevolgen.
Om dat te bewijzen verstoorden de onderzoekers de virusoverdracht op verschillende manieren: door chemische hiv-remmers, door het blokkeren van de synapsen en door het vergroten van de afstanden tussen de cellen zodat ze niet met elkaar in contact kunnen komen. Het bleek dat het voorkomen van celcontact de sterfte van de CD4-cellen stopte. De activering van caspase-1, de aanstichter van de celdood, in de ‘doelcellen’ gebeurde alleen bij celcontact.
De onderzoekers denken dat het verschil in sterftecijfers tussen de twee typen besmetting komt door de verhoogde doelgerichtheid van de virusoverdracht van cel op cel. Delen van het virus-DNA worden snel verwijderd door losse virussen, zodat die niet ontdekt worden door het afweersysteem. Bij de cel-op-cel-overdracht overspoelt het aantal virus-DNA-stukken het onderhoudsmechanisme van de cel tot ze een niveau bereiken dat ze ontdekt worden en de productie van caspase-1 wordt geactiveerd. “Als we die cel-op-cel-overdracht kunnen voorkomen, kunnen we misschien het afsterven van cellen een halt toeroepen en de verder ontwikkeling van hiv-besmetting naar aids voorkomen”, zegt onderzoeker Warner Green van het Gladstone-instituut.

Bron: Science Daily