Een ‘mierenhoop’ in proefopstelling

Mieren verbazen mensen al jaren vanwege hun uitzonderlijke georganiseerdheid. Een mierenhoop is een aanduiding van een chaotische situatie, maar daar is in een mierenhoop allesbehalve sprake van. Alles lijkt er als door een onzichtbare hand bestuurd. Onderzoekers begrijpen daar ook nu nog steeds niet veel van en hebben nu een mierenkolonie uit arren moede maar betiteld als een superorganisme dat, zo lijk het, een soort zenuwstelsel heeft. De kolonie reageert aangepast op diverse bedreigingen, zo blijkt uit proefnemingen.

Al in 1910 schermde de Amerikaanse bioloog William Morton Wheeler met de term superorganisme. Dat betekent dat zo’n mierenkolonie reageert als was het een enkel organisme. De kolonie wordt ook een collectieve intelligentie toegedicht die zinvol gedrag ‘bedenkt’. Onderzoekers van de universiteit van Bristol, die zich al een tijdje met deze materie bezighouden, onderzochten nu hoe mierenkolonies reageren als er op verschillende plaatsen in hun territorium medemieren werden ‘ontvoerd’. Dat simuleert een aanval van rovers buiten en binnen de mierenhoop. De onderzochte mieren behoorden tot de soort Temnothorax albipennis, de stengelslankmier, die in ‘nesten’ op plexigas werden gehouden. Er werden mieren weggenomen die uit waren op onderzoek aan de buitenkant van het ’territorium’. Later werden er mieren uit de ‘hoop’ zelf verwijderd. Vervolgens gingen de onderzoekers kijken wat er gebeurde. Het bleek dat als de ‘verkenners’ verwijderd werden, dat de mieren reageerden met het commando Terugtrekken. De mieren keerden terug naar de ‘hoop’. Als de ‘aanval’ zich op de ‘hoop’ zelf richtte dan troepten de mieren samen en gingen op zoek naar een nieuw onderkomen. Volgens de onderzoekers zijn dat ‘zinnige’ reacties als van een organisme. De eerste reactie lijkt op die in de situatie waarbij je je hand verbrandt, de tweede als er iets in je woning is dat je niet kunt oplossen.
“Mieren reageren verschillend en gecoördineerd, afhankelijk van waar de aanval heeft plaatsgevonden”, stelt onderzoeker Thomas O’Shea-Wheller. “Net als dat we schade aan cellen als pijn ervaren, reageren mierenkolonies op het verlies van individuën als een groepsbewustzijn. Daarbij zie je parallellen met het zenuwstelsel van organismen.” Daarvoor is natuurlijk een goed communicatiesysteem voor nodig. Hoe dat in elkaar steekt is nog steeds duister. De mier blijft verbazen en de geleerden tasten in wezen nog steeds in het duister (van de mierenhoop?).

Bron: bdw