Het oergebouw van de begin twintigste eeuw opgerichte Duke-universiteit
In de VS is de bekende Duke-universiteit in een moeilijk parket geraakt. Wat begon als een geval van met geld sjoemelende onderzoekster is ontaard in een grote zaak van wetenschappelijke fraude, waarbij de universiteit het risico loopt drie keer de publieke fondsen te moeten terugbetalen als boete. Die fondsen zouden zijn verworven op basis van die (gefingeerde) onderzoeksresultaten. Dat kan de universiteit uiteindelijk ¢ 600 miljoen kosten. Klokkenluider Joseph Thomas, krijgt op basis van een nieuwe Amerikaanse klokkenluiderswet (de Lincoln-wet) een deel van die boete.
Het begon allemaal op een vrijdag in maart 2013. De biologe Erin Potts-Kant werd verdacht van sjoemelen met geld van de universiteit ten eigen bate, zo’n $ 25 000. Ze bekende schuld kreeg een boete en een taakstraf.
Dat bleek voor Potts-Kant het begin van de ellende. De universiteit ging eens wat beter naar haar onderzoek op het gebied van longen kijken. Inmiddels zijn vijftien van haar artikelen teruggetrokken, de meeste over de effecten van luchtverontreiniging op de luchtwegen, vanwege onbetrouwbare gegevens. Andere werden veranderd en deels teruggetrokken. Potts-Kant werkt niet meer bij die universiteit.
In het vervolg van het verhaal is vooral de universiteit doelwit. Volgens de Lincolnwet (False Claims Act) mag een burger namens de staat particuliere bedrijven aanklagen die ten onrechte publiek geld zouden hebben gekregen (Duke is een particuliere universiteit). In deze zaak klaagde Thomas de onderzoekster, haar, toenmalige, baas William Foster en de universiteit aan (pdf-document van 70 pagina’s).
De universiteit zou de onderzoeksresultaten van Potts-Kant hebben gebruikt voor het losweken van publieke fondsen ter waarde van alles bij elkaar $ 200 miljoen. Als de aanklacht van Thomas gehonoreerd wordt, dan kan de boete voor de universiteit oplopen tot $ 600 miljoen. Thomas zou dan miljoenen vangen.
Volgens fraudeadvocaat Joel Androphy van Berg & Androphy in Houston zit de schrik er goed in bij de Amerikaanse particuliere universiteiten. Als de aanklacht erkend wordt dan zou dit de grootste zaak zijn op dit gebied en zouden ook andere klokkenluiders wel eens uit hun ‘holen’ kunnen komen, denkt hij. Duke siddert.