12% van het enegrieverbruik in de EU komt uit hernieuwbare bronnen. Daarvan neemt biomassa (groen) het leeuwendeel voor zijn rekening (afb: Eurostat)
Op een paar mensen na zijn we allemaal heel erg bezorgd over de aardopwarming. Vorig jaar hebben we in Parijs afspraken gemaakt, maar we blijven onszelf steeds voor de gek houden. De EU zou op koers liggen met het terugdringen van de kooldioxideuitstoot, maar bijna tweederde van die ‘hernieuwbare’ bronnen die dat moeten teweegbrengen komt voor rekening van biomassa. Daarbij wordt er van uit gegaan dat het verbranden via biomassa koolstofneutraal is, maar dat is een sprookje en de arme landen en de natuur zullen de dupe zijn (evenals het specimen mens).
Rond 10% van de energie die Europeanen gebruiken voor verwarming, vervoer en elektriciteit zal binnenkort van de bossen en de landbouw komen. Nogal wat mensen denken dat die nadruk op biomassa rampzalig is voor de natuur en dat die de voedselprijzen zal opdrijven en dat terwijl de bijdrage van biomassa aan de reductie van de kooldioxideuitstoot is gebaseerd of foute aannames.
Energie uit biomassa zou in vergelijking met energie uit fossiele brandstoffen minder kooldioxide opleveren, maar bij lange na niet zoveel als vaak aangenomen. Dat biomassa koolstofneutraal is, is in ieder geval een sprookje.
De Verenigde Naties en de EU gaan daar wel van uit, want in de klimaatspelregels staat dat de verbranding van biomassa niet hoeft te worden meegerekend (dat klopt natuurlijk wel als de verbranding van biomassa koolstofneutraal zou zijn, quod non). Sterker nog: al jaren geleden bleek uit onderzoek van de technische hogeschool in Zürich (ETHZ) dat overschakelen van fossiele brandstoffen op biomassa zou kunnen leiden tot een hogere kooldioxideuitstoot.
“De reductie die de EU zegt behaald te hebben is niet reëel”, zegt Timothy Searchinger van de Amerikaanse Princeton-universiteit. Bioenenergie (energie uit biomassa) is ook nog eens erg inefficiënt. Planten zetten op zijn allerhoogst 1% van de opgevangen zonne-energie om, zonnecellen meer dan 10%.
VS
Die misvoorstelling van zaken gebeurt niet alleen in de EU. Ook in de VS is biomassa de grootste hernieuwbare bron. De angst is dat arme landen die nog over omvangrijke bossen beschikken, zoals Indonesië of Kongo, die rijkdom zullen verkopen in de strijd tegen de aardopwarming (dus niet). “Het is een vorm van gekte”, zegt Searchinger.
Tijdens het klimaatoverleg werd het sprookje als vaststaand feit overgenomen. Biomassa wordt in het Klimaatakkoord beschouwd als koolstofneutraal. “Dat is nogal stom”, zegt Pete Smith van de universiteit van Edinburgh.
Als een bos wordt gekapt voor biobrandstof dan moet dat in de EU gemeld worden omdat er sprake is van ander landgebruik, stelt John van Ardenne van het Europese Milieuagentschap. Ontwikkelingslanden hoeven dat volgens de VN-regels niet. Zelfs voor ontwikkelde landen zijn er echter zoveel mazen in de regels dat de broeikasgasemissies zelden juist zijn. Landen geven vaak niet de feitelijke veranderingen in koolstofvoorraden op, maar eerder de veranderingen die ze verwachten. De meeste landen nemen bioenergie in hun cijfers mee, zodat ze de emissies niet hoeven te rapporteren wanneer die ontstaan.
“Het is een basale fout”, zegt Searchinger. “Je kunt het Amazonegebied leegkappen en er een parkeerplaats van maken, het hout exporteren naar Europa om kolen te vervangen en Europa zal dan zeggen dat de uitstoot verminderd is.”
Ernstige consequenties
Het is een fout met ernstige consequenties. De veronderstelling dat biomassa verbranden koolstofneutraal is, is een van de beleidspijlers van de EU om de emissiedoelen te halen in 2020. Daarin speelt, dus, biomassa een grote rol en daar worden ook honderden miljoenen euro’s aan besteed. Het verhaal bij vernieuwbare energie gaat vaak over zonne- en windenergie, maar die dragen maar 20% bij aan de hernieuwbare bronnen (zie grafiek).
Er wordt ontzettend veel gesteggeld over de cijfers. Die zijn sterk afhankelijk van je aannames, maar de boodschap is duidelijk. “Als je bepaalde materialen verbrandt, dan produceer je meer kooldioxide dan als je koolstof verbrandt”, zegt Nicklas Forsell van het Internationale instituut voor toegepaste systeemanalyse in Wenen.
Er wordt vooralsnog weinig mee gedaan. Toen een paar jaar geleden Engelse onderzoekers stelden dat sommige vormen van biomassa de emissies laten stijgen, was daar nauwelijks aandacht voor. Searchinger: “Dat werd genegeerd omdat men zich al had vastgelegd en omdat ze niet wisten wat ze anders zouden moeten doen.”
De EU is nu bezig te bepalen wat er na 2020 moet gebeuren. Organisaties als Oxfam en het Wereldnatuurfonds dringen aan op stevige veranderingen, ook op het gebied van de berekeningen van de emissies, maar of dat zal helpen?
Als bedrijven boekhoudkundige trucs uithalen, dan zouden ze van fraude kunnen worden beticht. De misrekeningen met de kooldioxideuitstoot berusten in feite ook op fraude, maar wie zal die bestraffen? Het grote probleem is dat we vooral onszelf daarmee hebben. De 2°C- en zeker de 1,5°C-grens voor de aardopwarming zullen zeer waarschijnlijk toch al moeilijk te halen zijn, maar het sprookje van de koolstofneutraliteit zal er garant voor staan dat we daar nog eens (ver) overheen zullen schieten. Bomen verbranden is een slecht idee. Kap er mee.
Bron: New Scientist