Een virus

Je hebt vogelgriep, maar komt er binnenkort ook mannengriep? Het ziet er naar uit dat sommige virussen fikser huishouden bij mannen dan bij vrouwen. Daardoor zouden de overlevingskansen van de virussen wel eens groter kunnen zijn, aangezien het virus dan beter verspreid raakt, speculeren de onderzoekers.

Bij veel besmettingen worden mannen sterker getroffen dan vrouwen. Mannen die worden besmet met tuberculose hebben een anderhalve keer grotere kans om te sterven dan vrouwen. Mannen die worden besmet met het papillomavirus krijgen vijf keer vaker kanker dan vrouwen. Bij besmetting met het Epstein-Barrvirus krijgen mannen minstens twee keer vaker de ziekte van Hodgkin dan vrouwen.
Dat verschil schrijven velen toe aan verschillen in het afweersysteem van mannen en vrouwen. Daar kan ook een andere, evolutionaire verklaring voor bedacht worden.

Overleving van de soort is de belangrijkste drijfveer van alle leven. Virussen zouden met die strategie hun verspreiding bevorderen. Vrouwen kunnen hun besmetting op verschillende manieren doorgeven: bij hun zwangerschap, bij de geboorte en bij de borstvoeding. Daarom zouden virussen ‘zuinig’ zijn op vrouwen, zeggen Francisco Úbeda en Vincent Jansen van de Koninklijke Holloway-universiteit in Londen (nooit van gehoord).

Kopieën

Dat overleven van de virussen (eigenlijk een bolletje met vrijwel alleen genetisch materiaal) bestaat daar in dat het micro-organisme in de gastheer/-vrouw cellen er toe aanzet zo veel mogelijk viruskopieën te maken. Dat heeft meestal uiteindelijk de dood van die cellen tot gevolg. Met andere woorden: je wordt ziek. “Dat is niet iets waar die ziekteverwekkers op uit zijn, want daarmee schieten ze zichzelf in hun voet”, zegt Jansen, gebruikmakend van een wat ongelukkige beeldspraak.
De onderzoekers gebruikten rekenmodellen om aan te tonen dat als ziekteverwekkers, die beide geslachten kunnen besmetten, er voordeel bij hebben als vrouwen minder ziek worden, zo lang die de besmetting maar doorgeven aan hun kinderen. Ze denken de evolutionaire druk de verschillen in ziekheid na besmetting zou kunnen verklaren. Die evolutionaire druk zou ook verklaren waarom besmetting met humane T-cel lymfotrope virus (HTLV-1) in Japan wel een verschil tussen mannen en vrouwen te zien geeft en niet in de Caraïben. In Japan geven vrouwen hun kinderen vaker en langer borstvoeding dan Caraïbische vrouwen.

De volgende vraag is dan: hoe weet het virus of ie met een man of een vrouw van doen heeft? Jansen “Dat weten we nog niet, maar het is niet onmogelijk. Er zijn talrijke hormonale en andere moleculaire routes die lichtelijk verschillen tussen mannen en vrouwen.” Als dat mechanisme omtdekt wordt, dan zou er ook een mogelijkheid komen dat te gebruiken. “We zouden het virus kunnen laten denken dat het in zich een vrouwelijk lichaam bevindt.” Het onderzoek geeft in ieder geval de noodzaak aan om bij klinische proeven beide geslachten ‘mee te nemen’.

Evolutie

Het is grappig dat de evolutie er bij gehaald kan (moet?) worden om de verschillen in deze tussen mannen en vrouwen te verklaren. Het hierbij natuurlijk niet meteen bewézen dat die verschillen (alleen) een evolutionaire oorzaak hebben. Die zouden ook veroorzaakt kunnen zijn door culturele en/of ethnische eigenaardigheden.
Jansen heeft zich voorgenomen nu bij dieren te gaan kijken. “Als kippen worden besmet door een bepaald virus dan hebben hanen vaker tumoren dan de kippen.” Een mannengriep ziet hij voorlopig niet zitten.

Bron: New Scientist