De Grote Vogel (afb: fam. Grant)

De evolutie zou een eindeloos traag proces zijn, waar vele generaties mee gemoeid zijn. In tijd gemeten kan dat best meevallen, want bij, bijvoorbeeld, micro-organismen volgen de generaties elkaar snel op. Echter ook bij de gewervelde dieren kan het snel gaan. Op de Gapagos-eilanden werd 36 jaar geleden een vreemde vogel waargenomen, die paarde met een autochtone vogel, het begin van een nieuwe soort : de Grote Vogel. Die nieuwe soort zou in twee generaties zijn ontstaan. Bij vogels hebben we het dan over, zeg, tien jaar.

De waarneming van het ontstaan van een nieuwe soort was vooral te danken aan het veldwerk dat het wetenschapsechtpaar Rosemary en Peter Grant gedurende veertig jaar hadden verricht op het Galapagoseilandje Daphne Major. “De nieuwigheid is dat wij het ontstaan van een nieuwe soort in het wild hebben kunnen volgen”, zegt Rosemary Grant, inmiddels in ruste. “Door ons werk hebben we de twee vogels van een verschillende soort zien paren en daarna gevolgd hoe een nieuwe soort ontstond.”
Het vreemde exemplaar werd in 1981 ontdekt door een promovendus. Het was een mannetje met een vreemd lied. Hij was veel groter en had een grotere snavel dan de drie inheemse vogelsoorten op het eilandje. Peter Grant, eveneens met emiritaat: “We hebben hem niet zien aan komen vliegen over zee, maar we ontdekten hem kort na zijn aankomst. Hij was zo verschillend van de andere vogels dat we wisten dat hij niet uit een ei van Daphne Major kwam.”

De middelste grondvink, de aartsmoeder (afb:

De onderzoekers vingen de vogel, namen bloed af en lieten hem weer vrij. Later paarde het mannetje met een vinkenvrouwtje van de soort middelste grondvink (Geospiz fortis). De Grants volgden de daar uit ontstane vogels zes generaties lang, waarbij ze steeds bloedmonsters namen voor genetisch onderzoek.

DNA

De grote cactusgrondvink, de aartsvader

In het huidige onderzoek analyseerden onderzoekers van de universiteit van Uppsala (Zwe) en van Harvard het DNA van het ouderpaar en hun kroost. Daaruit leerden ze dat de vreemde vogel een grote cactusgrondvink was (Geospiza conirostris). Die was afkomstig van het eiland Española, zo’n 100 km verderop. Dat schijnt voor die vogel toch te ver geweest te zijn om terug te keren. Die afzondering zou een kritische stap in de ontwikkeling van een nieuwe soort zijn.

Ook de nakomelingen waren geïsoleerd, al was het alleen maar door hun afwijkende lied, dus zat er niets anders op dan onderling te paren. Het gevolg was die nieuwe soort, waarvan er nu zo’n dertig zijn. Het ontstaan van de Grote Vogel had maar twee generaties geduurd.

Alle achttien Darwinvinksoorten stammen af van een voorouderlijke soort, die een-, tweemiljoen jaar geleden op de Galapagoseilanden terechtkwam. Ze pasten zich aan aan diverse omstandigheden, waardoor, bijvoorbeeld, de snavels en grootte veranderden. De nieuwe soort moet ecologisch concurrerend zijn om te overleven.
“Het is opvallend dat als we de grootte en de snavelvorm van de Grote Vogel met die van de andere drie vinkensoorten op Daphne Major vergelijken, blijkt dat de Grote Vogel zijn eigen niche in de snavelvormen heeft”, zegt Sangeet Lamichhaney van de Harvard-universiteit. “De combinatie van genvarianten van de twee verschillende soorten droeg, samen met natuurlijke selectie, bij aan de unieke en concurrerende snavelvorm.”

Nieuwe soort

Een nieuwe soort wordt pas een nieuwe soort als ze onderling geen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen zoals bijvoorbeeld een ezel en een paard. Dat was de gangbare opvatting. Een paar jaar geleden bleek dat aanverwante soorten wel degelijk vruchtbaar nageslacht kunnen krijgen. Zo zou er tussen de diverse vinkensoorten op de Galapagoseilanden heel wat genverkeer zijn geweest.

Als de Grants niet zo lang de vogels op het kleine eilandje hadden bestudeerd, dan was die nieuwe soort nooit ontdekt. “Dat geeft maar weer eens het nut aan van langdurige studies”, zegt Leif Andersson van de universiteit van Uppsala. “We weten niet hoe lang de Grote Vogel het zal uithouden, maar die heeft de potentie om een succes te worden. Darwin zou dit erg mooi gevonden hebben.”

Bron: EurekAlert