Tau-knopen in muizenhersentjes. Links in die van de onbehandelde achtmaandige muisjes, rechts in die van achtmaandige muisjes met minder uitgebluste cellen in hun brein (afb: Mayo-kliniek)
Het doden van uitgebluste cellen voorkwam dat muisjes vergeetachtig worden. Het lijkt er op dat die cellen voor problemen kunnen zorgen in een verouderend brein. Stilletjes wordt er gehoopt dat die truc ook helpt tegen hersenziektes als Alzheimer.
Uitgebluste, verouderde cellen komen gaandeweg ons leven steeds vaker in ons lichaam voor. Die cellen leven nog wel, maar niet van harte. Ze functioneren niet meer naar behoren en delen zich niet meer (als dat van toepassing is). Het was al bekend dat als je die cellen verwijdert bij muisjes, die diertjes langer leven en dat hun hart- en nierconditie er op vooruitgaan.
Die verouderde cellen zouden ook een rol kunnen spelen bij hersenziektes zoals de ziekte van Alzheimer, is het vermoeden. Nu blijkt uit het onderhavige onderzoek dat die uitgebluste cellen ook ongerief in de hersens veroorzaken.
Moleculair bioloog Darren Baker van de Amerikaanse Mayo-kliniek bestudeerden muisjes met een gemuteerd genoom. Daardoor hoopten zich (uiteindelijk dodelijke) tau-knopen in hersencellen op. Tau-knopen komen voor bij de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie.
Moordschakelaar
Een deel van de muisjes kreeg een ‘moordschakelaar’ ingebouwd in het genoom. Die zorgde ervoor dat als de cellen ‘futloos’ waren geworden ze het leven lieten. Bij deze genetisch veranderde muisjes kwam geen (of althans minder) ophoping van tau-knopen voor (voor het goede begrip: die behandelde muisjes hadden dezelfde genetisch ’tau-afwijking’ als de onbehandelde). Ook konden die muisjes zich beter nieuwe ervaringen herinneren dan de onbehandelde muisjes met (dus) meer uitgebluste cellen in de hersens. Ook een, experimenteel, kankermiddel dat gericht is op die verouderde cellen, navitoclax, bleek de gemuteerde muisjes goed te doen.
De probleemveroorzakers zouden verouderde gliacellen zijn, die fungeren als een soort afweer- en hulpcellen in de hersens. De onderzoekers vermoeden dat hersencellen die problemen hebben, zoals die met tau-knopen, ervoor zorgen dat de gliacellen verouderen. Eenmaal in die staat verergeren de gliacellen de situatie door voor nog meer tau-knopen te zorgen. Baker: “Het is een wisselwerking.”
Dit onderzoeksresultaat zou een eerste (of een van de eerste) ondersteuning zijn van het vermoeden dat die uitgebluste cellen een negatieve rol spelen in de veroudering van de hersens. Er valt nog wel heel wat uit te zoeken alvorens over dat vermoeden meer zekerheid komt. Hoe komt het, bijvoorbeeld, dat die gliacellen uitgeblust raken en hoe beïnvloeden die de neuronen?
Overigens vraag ik me af wat er met het mechanisme in een organisme is gebeurd dat normaal zorgt voor het opruimen van dode en niet goed functionerende cellen (of zeg ik nu iets doms?).
Bron: Science News