Een opname van een door Alzheimer aangetast brein

Engelse en Zweedse onderzoekers denken de oorzaak van de ziekte van Alzheimer te hebben gevonden. Volgens Michele Vendruscolo van de universiteit van Cambridge zou dit de eerste keer zijn dat er systematisch is gezocht naar de ziekteveroorzakers. “Tot voor kort konden wetenschappers het niet eens worden wat de oorzaak is. Nu zijn kleine eiwitklompjes, zogeheten oligomeren, als pathogenen (ziekteverwekkers; as) geïdentificeerd. We hebben een strategie ontwikkeld die giftige deeltjes aan te pakken.”
“Een gezond brein heeft een soort afweersysteem dat effectief potentieel gevaarlijke eiwitklonteringen, aggregaten, wegwerkt”, zegt de onderzoeker. “Als we ouder worden lukt dat steeds minder goed en dat leidt tot de ziekte.” Zou het echt? Hebben al die Alzheimeronderzoekers jaren met hun neus gekeken?
Hoe dan ook, als het klopt dat die ‘oligomeren’ (wat overigens geen specifiek naam is voor bepaalde verbindingen) de boosdoeners zijn dan kun je ook denken aan een middel of methode om die onschadelijk te maken. “Mogelijk kunnen we stoffen vinden die effect hebben op de diverse fases van de ziekte en hopelijk kunnen daaruit medicijnen ontwikkelen”, zegt medeonderzoeker Christopher Dobson, eveneens werkzaam in Cambridge.
Er zouden tot nu toe zo’n 400 klinische proeven zijn gedaan met middelen die gericht waren op de ziekte, maar geen daarvan zou gericht zijn geweest op de werkelijke ziekteverwekkers, stellen de onderzoekers. Er is momenteel geen middel of methode om de ziekte te voorkomen of te genezen of zelfs maar te vertragen. Dat zou met deze ontdekking dus mogelijk anders zijn geworden.

Klinische proeven

De onderzoekers denken dat over zo’n twee jaar de eerste klinische proeven kunnen worden uitgevoerd met kandidaatmedicijnen. Ze hebben alvast maar een bedrijfje opgericht, Wren Therapeutics, dat bedoeld is de ontdekking van de echte Alzheimerpathogenen om te zetten in manieren om de ziekte te diagnosticeren en te behandelen en mogelijk ook andere ziektes waarbij de misvorming van eiwitten in het geding is.

Dat lijkt goed nieuws, maar de vraag is of dit niet de zoveelste zeperd wordt op dit terrein. Ik kan even niet ontdekken over welke eiwitklonteringen de onderzoekers het hebben (het artikel mag ik niet lezen), vast niet de bekende beta-amyloïde-klonteringen want die zijn veelvuldig het doelwit geweest in veel onderzoek en ook bij klinische proeven.
Neurowetenschapper Dean Burnett stelt zich in de Britse the Guardian zelf ook de vraag wat deze ontdekking waard is. Hij vindt dat er reden tot enig optimisme is. Jarenlang is gedacht dat de amyloïdeplaques de problemen veroorzaakten, maar het verwijderen van die klonteringen had niet het gewenste resultaat. Ook de tau-knopen in de hersencellen zouden niet de boosdoeners zijn. Nu dan die geheimzinnige ‘oligomeren‘ .

Geen genezing

Stel dat die de oorzaak van de ziekte zijn (of het ‘startpunt’), dan is de race nog niet gelopen, stelt de neurowetenschapper en komiek (!), want het aanpakken van die oligomeervorming betekent dat je moet ingrijpen in de moleculaire processen in elke hersencel. Dat is een linke zaak met een grote kans op ongewenste neveneffecten.
Dan hebben we het nog niet eens over ‘genezing’ gehad. Zelfs als er een middel ontdekt wordt dat 100% effectief is, hoe gaan die verouderde hersens daar dan mee om? De ziekte veroorzaakt grote schade in de hersens. Met een succesvol medicijn kun je de voortgang misschien stoppen, maar dat betekent niet (meteen) dat de situatie ook beter wordt. Van genezen is dan ook geen sprake, stelt Burnett, maar zo’n medicijn is nog altijd beter dan niets zoals nu de situatie is, vindt hij. Wordt waarschijnlijk vervolgd.

Bronnen: universiteit van Cambridge, the Guardian