Hebben we onze snelle hersens aan virussen te danken?

Hersencel

De uitlopers (dendrieten en axonen) zorgen voor het elektrische contact met andere zenuwcellen (afb: Wikicommons)

Menigeen zal zich ergens tijdens de coronacrisis hebben afgevraagd  wat nou toch in godsnaam het nut is van virussen. Dan bedoelen meestal wat wij mensen aan zoiets hebben. Nu lijkt het er op dat retrovirussen de bron zouden zijn van een retrotrasposon dat wezenlijk is voor de productie van myeline, een eiwit dat weer van groot belang is is voor ons centrale zenuwstelsel. Met enige overdrijving zou je kunnen zeggen dat die virussen ons mensen hersens hebben bezorgd evenals andere gewervelden. Lees verder

Wat maakt ons mens? Ons DNA (?)

Chimpanseemannetje Titan

Titan, een chimpanseemannetje (foto: Ian Gilby)

Mensen hebben zich lang zo bijzonder gevonden, en nog steeds, dat ze zich een aparte status in de natuur (het leven ) hebben toegemeten. Waar dat toe kan leiden toont ons tijdsgewricht met zijn klimaatverandering en zijn grote verlies aan biodiversiteit. Toch kun je er niet om heen dat de diersoort mens heel wat meer (wan?)presteert als elke andere diersoort, ook de mensapen.  Als ons leven en onze mogelijkheden liggen opgeslagen in ons DNA, zoals nogal eens wordt beweerd, dan kan dat niet kloppen want dat lijkt heel sterk op dat van chimpansees, onze naaste ‘verwanten’. Of juist wel en dan te vinden in het ‘ongeliefde’ deel dat vroeger troep-DNA werd genoemd (maar dat allerminst is)? Lees verder

Witte bloedcellen nodig voor hersenontwikkeling (muisjes)

T-helpercellen in muizenhersens

De T-helpercellen in muizenhersens. De gliacellen zijn wit (afb: James Dooley, Brabahaminstituut)

Of er afweercellen, witte bloedlichaampjes, in de hersens aanwezig zijn is lang een punt van wetenschappelijke discussie geweest. En als dat zo is, wat doen die daar dan? Nu lijkt het er op dat onderzoekers uit het VK en Leuven gespecialiseerde witte bloedlichaampjes in de hersens van muisjes en mensen hebben gevonden. Volgens hen zijn die in ieder geval bij muisjes wezenlijk voor de normale ontwikkeling van de hersens. Lees verder

Insectenzenuwen in plaats van zoogdierzenuwen (?)

zenuwstel van sprinkhaanembryo

Met behulp van gekleurde antistoffen is het zenuwstelsel van een sprinkhaanembryo zichtbaar gemaakt (afb: TH Hannover)

Of stoffen schadelijk zijn voor de ontwikkeling van de hersens van het ongeboren kind wordt meestal op kleine knaagdieren uitgeprobeerd. Nu denken onderzoekers een alternatieve methode te hebben gevonden: test zenuwcellen van insectenembryo’s  in plaats van die van zoogdieren. Eitjes en embryo’s van sprinkhanen zouden een even goede voorspellingswaarde hebben. De onderzoekers gebruikten daarbij een speciale beeldtechniek. Lees verder

Normaal kind na zikabesmetting of toch niet?

zikakinderen

Sarah Mulkey met een (zika)moeder met kind

Sommige Colombiaanse zuigelingen die in de baarmoeder waren blootgesteld aan het zikavirus leken gezond te zijn geboren en normaal ontwikkelde hersens te hebben, maar nu ze wat groter zijn blijkt dat er toch iets niet klopt in hun hersenontwikkeling, zo ontdekten Amerikaanse onderzoekers. Lees verder

Zika tast snel hersens apenfoetus aan

Hersens van een apanvrucht aangetast door zika-virus

Plaatjes van de hersens van de ongeboren makaak (afb: Nature Medicine)

Voor het eerst zijn de desastreuze gevolgen van zika voor het ontwikkelende brein zichtbaar gemaakt in een diersoort die nauw verwant is aan de mens. Onderzoekers van universiteit  van Washington infecteerden een zwangere makaak met een dosis van het virus die typisch is voor een muggenbeet. Het virus verplaatste zich verhoudingsgewijs snel via de placenta naar het jong en bracht daar de groei van de hersenen tot stilstand. Het aantal proefdieren is wat aan de lage kant (1). Lees verder

Maken chemicaliën ons dommer?

KindervergiftigingTwee neurowetenschappers vrezen dat kinderen langzaam worden vergiftigd door milieuverontreiniging. Volgens hen zijn de gevolgen daarvan al meetbaar. Kinderen zouden steeds dommer worden en ook zou die verontreiniging de oorzaak zijn van gedrags- en ontwikkelingsstoornissen. De onderzoekers benoemen de kwalijke bestanddelen in het milieu: lood, kwik, mangaan, fluor- en chloorverbindingen en verschillende bestrijdings- en oplosmiddelen. Toelatingsbeoordelingen zijn gebaseerd op acute neurotoxische schade die stoffen kunnen veroorzaken, maar er wordt niet gekeken naar de langetermijneffecten voor kinderen in de baarmoeder en vroege jeugd, aldus de onderzoekers. Dat zou moeten veranderen.
Ongeveer 10% van alle kinderen heeft tegenwoordig al vanaf de geboorte een gedrags- of ontwikkelingsstoornis, stellen Philippe Grandjean van de universiteit van Zuid-Denemarken in Odense en Philip Landrigan van de Harvard-Universiteit. Dan hebben we het, onder meer, over autisme, geestelijke tekortkomingen, hyperactiviteit en agressief gedrag. “Die wortels van deze mondiale pandemie van neurologische ontwikkelingsstoornissen zijn maar deels bekend.”, stellen ze. Genetische factoren spelen een rol, maar die kunnen maar 30 tot 40% van de gevallen verklaren. Dus, denken de onderzoekers, dan moet de rest van de omgeving komen. De zich ontwikkelende hersens in de baarmoeder en bij jonge kinderen zijn zeer gevoelig voor chemische en andere prikkels. “In het navelstrengbloed worden meer dan 200 chemische verbindingen aangetoond.” Reeds in 2006 hadden de onderzoekers laten zien dat milieuverontreinigingen, zoals lood, kwik, arseen, pcb’s en het oplosmiddel tolueen, meetbare effecten hebben op de hersenontwikkeling van kinderen. Als gevolg daarvan hebben de kinderen kleinere hersens, problemen met begrijpen en leren, vertonen afwijkend gedrag en hebben ook motorische problemen.

Voor hun nieuwe overzichtsstudie hebben Grandjean en Landrigan nieuwe onderzoeken naar de effecten van chemicaliën meegenomen, waarbij ze nog zes andere chemische ‘boosdoeners’ ontdekten, die effect op de hersenontwikkeling van kinderen hebben. Grandjean: “Onze grootste zorg is het grote aantal kinderen met door chemicaliën beschadigde hersens, waarbij nooit een formele diagnose is gesteld. Ze lijden aan concentratieverlies, een vertraagde ontwikkeling en slechte schoolprestaties, maar niemand weet waarom.” Massale verontreiniging met neurotoxische chemicaliën zou de oorzaak zijn voor die ‘slechtere hersens’ van kinderen. Minstens de helft van de 214 bekende giftige substanties die effect hebben op de hersens, zijn in grote hoeveelheden geproduceerd en in het milieu terechtgekomen. Elk jaar komen daar nog eens twee stoffen bij, waarvan ook de uitwerking op de hersens schadelijk is bevonden. De kinderen worden steeds dommer en onaangepaster.
Grandjean en Landrigan willen dat de milieuregels drastisch worden aangepast. Ook chemicaliën die al langer geproduceerd worden, zullen moeten worden onderzocht, vinden ze. Daarbij moeten ook de langetermijneffecten worden meegenomen. “We moeten af van het idee dat nieuwe chemicaliën en technologieën ongevaarlijk zijn, zolang het tegendeel niet bewezen is.”

Bron: bdw