Een schoon bureau werkt beter, zegt de een. Nee, ik heb chaos nodig, zegt een ander. Allebei blijken ze een beetje gelijk te hebben als je de uitkomsten van Amerikaans onderzoek mag geloven. Het gaat er om wat je doet. De geest beïnvloedt de omgeving, maar kennelijk de omgeving ook de geest. Iemand die door chaos omgeven is handelt anders dan iemand die in een opgeruimde omgeving functioneert. Je hoeft alleen maar aan de ‘weggooibereidheid’ te denken die mensen in een vervuilde omgeving vertonen, terwijl diezelfde mensen in een keurige onderhouden omgeving op zoek gaan naar een afvalbak. Het schijt het lekkerst op een hoop stront, noemde een oude college van me dat ooit (het was een Amsterdammer). De gedachte is dan: orde is goed en laat mensen mooie dingen doen, terwijl wanorde staat voor agressiviteit, vooroordelen en andere slechte dingen.
Als goed wetenschapper vraag je je dan natuurlijk af of dat wel klopt.  Kathleen Vohs van de universiteit van Minnesota is dat met collega’s gaan uitzoeken. Waarom zouden niet beide hun voordelen kunnen hebben? Ze beproefden hun ideeën aan de hand van drie tests. In de eerste test moesten 34 Nederlandse studenten, met slordige of opgeruimde bureaus, een vragenlijst invullen. Ze kregen te horen dat de de universiteit een goed doel ondersteunde: of ze daar iets voor over hadden, wellicht. Daarna liepen ze langs twee manden met versnaperingen: appels en chocoladerepen. 82% van de ‘ordelijke’ studenten gaf geld, 47% van de ‘wanordelijke’. Gemiddeld gaven de ‘ordelijken’ twee keer zo veel. Tweederde van de ‘ordelijken’ koos voor de appel en maar eenvijfde van de ‘chaoten’. Daar haalden de onderzoekers dan uit dat ordelijkheid dingen naar boven haalt die met traditie en conventie te maken hebben zoals grootmoedigheid, onbaatzuchtigheid en een gezonde levensstijl.
1 – 0 voor de orde dus, maar Vohs hield daar niet op. Bij de tweede test ging het om creativiteit, iets dat gewoonlijk geassocieerd wordt met wanorde, ‘bandeloosheid’ en verder kijken dan je neus lang is. Bij deze test moesten 48 Amerikaanse studenten een bedrijf helpen nieuwe toepassingen en markten te bedenken voor tafeltennisballetjes. Een onafhankelijke groep (niet de onderzoekers zelf, dus) beoordeelde de creativiteit en gaf daar punten voor: een (maximale) 3 voor heel creatieve ideeën. Het kondigde zich al aan: de 24 ‘chaoten’ scoorden hoger dan de ‘ordelijken’ en scoorden vaker 3-en. Kennelijk heeft wanorde een positieve invloed op de scheppingskracht van iemand.
In een derde test keken de onderzoekers of de paren ordelijk=conservatief tegenover wanorde=innovatief ook geldt als het om min of meer neutrale eigenschappen gaat. Ook dat bleek zo te zijn, zodat Vohs en de haren tot de conclusie kwamen dat chaos niet zonder meer slecht en orde niet zonder meer goed is. Creatieve mensen, zoals ook Nobelprijswinnaars, zouden een voorkeur hebben voor chaos. Een van hen zou Einstein zijn, die nooit te beroerd was voor een bon mot: “Als een slordig bureau een aanwijzing is voor een slordige geest, waar duidt een leeg bureau dan op?”

Bron: bdw